Orthodontie in 2025: visienota

De afgelopen decennia kreeg de orthodontie als tandheelkundig specialisme te maken met een veranderende ‘umwelt’.

Zo nam in de samenleving de aandacht voor een goed en mooi gebit toe, waardoor naast jongeren ook meer volwassenen gebruik gingen maken van orthodontische zorg.

Daarnaast kreeg het psychosociale welbevinden van de patiënt een belangrijkere plaats in de mondzorg.

Ook gingen leveranciers van orthodontische materialen en technieken aan de slag met het publiekelijk promoten van behandelmethodes zoals de ‘doe-het-zelf beugel’.

Tot slot kregen orthodontisten vaker te maken met tandartsen die zich gingen toeleggen op orthodontische behandelingen en nam het aantal ketens in de mondzorg en de orthodontische zorg toe.

Brede commissie

Hoog tijd dus voor het specalisme orthodontie om zijn eigen positie eens onder de loep te nemen en te kijken hoe het best in te spelen op al deze veranderingen. Op initiatief van de KNMT ging een breed samengestelde ‘Begeleidingscommissie Orthodontist 2025’ aan de slag.

Afgelopen september presenteerde deze haar bevindingen in de ‘Visienota Orthodontist 2025’, die werd onderschreven door de Nederlandse Vereniging van Orthodontisten (NVvO).

Twee belangrijke vragen daarin: waarom is de orthodontist als specialist niet voor alle patiënten herkenbaar en wat zijn de waarde en plaats van het specialisme orthodontie in het mondzorgveld?

Doelen voor 2025

In het visiedocument worden drie doelen beschreven die voor 2025 door de orthodontisten worden nagestreefd:

• De beste zorg, snel gevonden. Zowel verwijzer als patiënt weten in 2025 de orthodontist te vinden, zodat de patiënt de juiste specialistische zorg krijgt.
• De juiste zorg door samenwerking. Er moet een goede samenwerking zijn tussen tandarts, orthodontist en mka-chirurg en een heldere taakverdeling in de mondzorgkolom, zodat de patiënt de juiste zorg krijgt op de juiste plek.
• De patiënt kiest bewust. De patiënt is toegerust om het gesprek over orthodontie te voeren en om (in samenspraak met zijn verwijzer) zijn eigen afweging over de beste behandeling te maken.

Tien actiepunten

Om deze doelen te bereiken, is een tienpuntenplan met acties opgesteld. Werkgroepen vanuit de KNMT en de NVvO gaan deze de komende vijf jaar uitwerken en uitvoeren. Deze tien actiepunten zijn:

1. Orthodontisten brengen gestructureerd een heldere en consistente boodschap over aan publiek, zorgverleners en stakeholders, met een heldere afbakening van het specialisme en duidelijke aandacht voor de onderscheidende eigenschappen van hun zorg.
2. Orthodontisten gebruiken een uniform verwijzingsschema (pdf) om vast te stellen door wie een patiënt gezien moet worden. In 2025 gebruiken ook andere betrokken verwijzers dit schema.
3. Er komt publieksvoorlichting met één landelijke boodschap. Orthodontisten profileren zich daarin als specialist.
4. Het wordt makkelijker gemaakt een orthodontist te vinden. De openbare database met orthodontisten wordt verbeterd en gepromoot.
5. Orthodontisten bevorderen de samenwerking met en tussen wetenschappelijke vereniging en opleidingen. De ontwikkeling van richtlijnen en van klinisch en vergelijkend onderzoek wordt gestimuleerd. De bekendheid ervan binnen het vakgebied wordt vergroot.
6. Orthodontisten bevorderen de wetenschappelijke ontwikkeling van hun vakgebied. Ze streven naar volledige bezetting van de beschikbare leerstoelen en een grotere betrokkenheid tussen de praktijk en de opleiding.
7. Orthodontisten zorgen ervoor dat de beste zorg voor iedereen eenvoudig toegankelijk is. Dit doen zij door meer samen te werken met tandartsen en door het organiseren van kennisdeling in de regio.
8. Orthodontisten vinden dat de specialistische diagnose vergoed moet worden uit de basisverzekering. Ze dragen dit standpunt actief uit.
9. Orthodontisten bespreken met zorgverzekeraars hoe inhoud en kwaliteit van zorg onderdeel kunnen worden van de verzekeringsvoorwaarden.
10. Orthodontisten zorgen er door voorlichting en kennisdeling voor dat patiënten zijn toegerust om samen met de zorgverlener de juiste beslissing te kunnen nemen. Zij treden collectief op tegen onjuiste informatie.

Lees de visienota orthodontist 2025 (pdf)

Lees ook: Helderheid over status Visienota Orthodontie 2025

Praktisch schema

Voor actiepunt 2 – het schema om te bepalen door wie een patiënt gezien moet worden - is er inmiddels al het nodige werk verricht. In de visienota staat het afwegingskader/verwijzingsschema om te bepalen welke mondzorgverlener de patiënt in welke fase moet zien, zodat deze de juiste diagnose en behandeling krijgt. Dit is gebaseerd op de Index of Orthodontic Treatment Need (IOTN), die de zwaarte van de zorgvraag op een objectieve manier inzichtelijk maakt. Het streven is dat alle betrokken verwijzers dit schema in 2025 gebruiken. 

Afwegingskader orthodontische zorg (pdf)

Ronald Jonkman: ‘State of the art orthodontie blijven bedrijven’

Het is goed dat de visienota er nu is, maar eigenlijk had deze er al drie jaar eerder moeten zijn, zegt Ronald Jonkman, orthodontist, opleider en voorzitter van de sectie Orthodontie van ACTA. “Het is belangrijk dat we ons afvragen waar we nu staan als specialisme en waar we naartoe willen.” Het verwijzingsschema in het rapport is volgens hem handig voor zowel de patiënt als verwijzer. “Hiermee wordt de patiënt actief betrokken bij waar en door wie hij wordt behandeld.” Als orthodontisten-opleider aan ACTA is Jonkman in het bijzonder blij met de actiepunten voor de drie Nederlandse opleidingen, waardoor deze efficiënter gaan samenwerken en meer een eenheid kunnen worden. Hij ziet voor zichzelf een taak om dit de komende vijf jaar te verwezenlijken, zodat de orthodontist de specialist blijft die kan uitblinken in het verrichten van hoogwaardige diagnostiek en de zorg kan bieden die aansluit bij de specifieke behoeften van de patiënt. “We moeten ervoor zorgen dat we in ons land ‘state of the art’ orthodontie blijven bedrijven.”

Yijin Ren: ‘Belangrijk voor de hele mondzorg’

De visienota orthodontie is volgens Yijin Ren, hoogleraar en opleider orthodontie aan het UMC Groningen, voor de hele mondzorg een belangrijke document. Het is compact en helder geschreven en zal zeker z’n vruchten kunnen afwerpen. Ren benadrukt wel dat het voor de uitvoerbaarheid van het tienpuntenplan niet alleen noodzakelijk is dat het document wordt onderschreven door de hele beroepsgroep, maar dat alle betrokkenen zich er ook voor in moeten zetten om het te laten slagen. Ren denkt dat het op de juiste manier oppakken van actiepunt 6 – over de wetenschappelijk ontwikkeling – niet alleen ten goede komt aan de opleiding van de aios, maar ook het wetenschappelijk onderzoek een impuls geeft. “En daar profiteert niet alleen de beroepsgroep maar ook de patiënt van.” Ze ziet ook voor zichzelf daarin een rol weggelegd, zoals het opzetten van prospectieve gerandomiseerde multicenter klinische studies, waar extramurale praktijken bij worden betrokken. “Het is noodzakelijk om dit soort studies grootschaliger op te zetten”, aldus de hoogleraar.

René Noverraz: ‘Versterking van de opleidingen tot orthodontist’

Het is om twee redenen de hoogste tijd voor publicatie van deze visienota, aldus René Noverraz, orthodontist en lid van de beleidscommissie Orthodontie van de KNMT. Allereerst omdat patiënten vaak niet weten wat de orthodontische kwalificaties van een behandelaar zijn, welke behandelmogelijkheden er zijn en hoe zij daaruit moet kiezen. Handvatten daarvoor worden nu helder beschreven, onder meer in het afwegingskader. Ook denken sommige tandartsen dat het voor een gewone beugelbehandeling niet uitmaakt of je naar een tandarts of orthodontist gaat. Maar dat is een misverstand. “De visie roept op om de meerwaarde van de orthodontist beter voor het voetlicht te brengen.” Ten tweede pleit de nota voor versterking van de opleidingen tot orthodontist. Hoogwaardig opgeleide orthodontisten zijn nodig om ook in de nabije toekomst patiënten de beste zorg te kunnen geven. Noverraz vindt het tienpuntenplan uitdagend. Hijzelf levert er graag een bijdrage aan, net als de generatie jonge orthodontisten die volgens hem staat te trappelen om de meerwaarde van hun specialisme te laten zien.

Edwin Ongkosuwito: ‘Steun en kracht van de KNMT is nodig’

Dat de patiënt centraal staat en meebeslist, is een belangrijk thema in deze visienota, vindt Edwin Ongkosuwito, opleider en associate professor Orthodontie aan het Radboudumc. Er moet goede informatievoorziening zijn voor de patiënt zodat deze gefundeerd een juiste keuze kan maken. Hierdoor wordt de orthodontist beter herkenbaar als specialist. “Dit komt de gehele mondzorg ten goede.” Volgens de Nijmeegse opleider had in de visienota een aantal vakinhoudelijke thema’s en vragen wel meer verdiept kunnen worden. Bijvoorbeeld hoe de onzichtbare beugel het landschap van de orthodontie kan gaan veranderen; en de vraag of de orthodontist in de toekomst zijn vak grotendeels vanachter de computer gaat uitoefenen. Om tot een goede uitvoering van de actiepunten te komen, is steun en kracht van de KNMT nodig, aldus Ongkosuwito. Daarnaast is samenwerking met stakeholders van belang vanwege de benodigde financiering. Voor zichzelf ziet hij een taak in het opzetten van vooral prospectief gerandomiseerd multicenter klinisch onderzoek, waarin meebeslissen van de patiënt wordt betrokken.

Dit artikel verscheen eerder in NT 11-2020