Er zijn verschillende redenen voor en die verschillen per tandheelkundig specialisme. De meest basale oorzaak ligt bij de Belastingdienst en geldt voor zowel de kaakchirurgen als de orthodontisten: het aantal zelfstandigen-zonder-praktijk (zzp’ers) is in absolute aantallen beperkt en de Belastingdienst was bij het invoeren van de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) overbelast met het beoordelen van overeenkomsten, en was daardoor niet beschikbaar voor overleg over een van de algemeen practici afwijkende overeenkomst voor de tandarts-specialisten.
Daar liggen dan de andere redenen: de omstandigheden zijn voor zowel de kaakchirurgen als de orthodontisten anders ten opzichte van de omstandigheden bij de tandartsen, zowel organisatorisch als in de relatie met de patiënten. En dat vergt per specialisme een andere overeenkomst.
MKA-chirurgie
Wie contracteert een zzp kaakchirurg voor de uitvoering van patiëntbehandelingen in een intramurale praktijk? Dat kan het ziekenhuis zijn, maar ook het MSB of het TSB. Gegeven de contractuele afspraken tussen de verschillende partijen is het voor de KNMT vrijwel onmogelijk om een modelovereenkomst op te stellen waarin met deze afspraken rekening wordt gehouden en er sprake is van voldoende zelfstandigheid van de opdrachtnemer om buiten dienstbetrekking te kunnen werken. De modelovereenkomst van opdracht van de FMS, opgesteld in samenwerking met de Vereniging van Ziekenhuizen, voorziet in een compromis, waarbij de duur van de opdracht een sterk bepalende factor is. Het onderscheid tussen een medisch specialist en een kaakchirurg is voor de Belastingdienst niet duidelijk. De modelovereenkomst van de FMS is daarmee een passende optie.
Werkt een kaakchirurg extramuraal, dus meestal in de setting van een algemene praktijk, dan kan de modelovereenkomst van opdracht voor de algemeen practicus worden ingezet. Juist in die omstandigheden is de directe behandelrelatie tussen de kaakchirurg en de patiënt zichtbaar en sterk vergelijkbaar met de behandelrelatie tussen patiënt en algemeen practicus. Het onderscheid tussen de tandarts en tandarts-specialist is voor de Belastingdienst moeilijk te maken. De gewone modelovereenkomst van opdracht is daarom prima te gebruiken.
Orthodontie
In de modelovereenkomst voor de algemene praktijk wordt de individuele behandelovereenkomst tussen patiënt en behandelaar als onderscheidende factor genomen om de zelfstandigheid van de opdrachtnemer te benadrukken. Tot en met de honorering en keuzes over het dragen van het risico van wanbetaling.
Dat is erg lastig in de orthodontie. Een orthodontist die voor een collega waarneemt of aanvullende capaciteit levert, is voor een belangrijk deel bezig met de uitvoering van de behandelovereenkomsten en -plannen die door de opdrachtgever met de patiënt zijn afgesproken. Het door een collega laten uitvoeren van een behandelovereenkomst veronderstelt dat er controle op de uitvoering kan worden uitgeoefend en er aanwijzingen betreffende de uitvoering gegeven kunnen worden. Het gaat alleen om de mogelijkheid, niet dat het daadwerkelijk gebeurt. Het zijn duidelijke aanwijzingen voor het bestaan van werkgeversgezag. Omdat het ontbreken van een persoonlijke prestatieplicht, dus de mogelijkheid van vrije vervanging, gelimiteerd wordt door de vergewisplicht in de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz) is het buiten dienstbetrekking werken conform de Wet DBA niet goed te realiseren. Uitgaan van de gewone modelovereenkomst van opdracht voor de algemene praktijk biedt dan de beste mogelijkheden.