Introductie
Angst voor de tandarts is een veelvoorkomend probleem. In Nederland heeft 15% van de volwassenen tandartsangst. Tandartsangst kan leiden tot vermijding van tandartsbezoek en hierdoor kan schade aan de mondgezondheid en het algemene welzijn van de patiënt ontstaan. Daarom is effectieve behandeling essentieel.
Cognitieve gedragstherapie (CBT), met name in de vorm van exposure therapie, is momenteel de gouden standaard voor de behandeling van deze angst. Bij exposure therapie wordt de patiënt stapsgewijs blootgesteld aan de angstige situatie, met als doel dat de angst afneemt. Een relatief nieuwe ontwikkeling is Virtual Reality Exposure Therapie (VRET), waarbij de blootstelling plaatsvindt in een virtuele omgeving.
Tot nu toe is de effectiviteit van VRET bij volwassenen met tandartsangst beperkt onderzocht. Het doel van dit onderzoek was om beide behandelmethoden systematisch met elkaar te vergelijken. De centrale onderzoeksvraag luidt: ’In hoeverre is Virtual Reality Exposure Therapie (VRET) effectief in vergelijking met conventionele exposure therapie in het verminderen van tandartsangst bij volwassenen?’
Onderzoeksmethode
Dit onderzoek is een systematisch literatuuronderzoek uitgevoerd in de databases PubMed, Scopus en PsycInfo. De artikelen werden onafhankelijk door twee onderzoekers geselecteerd, eerst op basis van titel/abstract en vervolgens op de volledige tekst. Studies werden geïncludeerd als volwassenen met tandartsangst werden behandeld met exposure therapie (VR of in vivo). Onderzoeken zonder controlegroep of zonder voor- en nametingen werden uitgesloten. De methodologische kwaliteit van de studies werd beoordeeld met behulp van de Joanna Briggs Institute Checklist.
Artikelen werden vergeleken met betrekking tot studieontwerp, populatie, meetinstrumenten, uitkomstmaten en resultaten. Uitkomstmaten waren: angstniveau, pijnniveau, mate van vermijdingsgedrag en kwaliteit van leven. De uitkomstmaten zijn gemeten met gevalideerde vragenlijsten zoals de DAS, MDAS, STAI en DFS. De absolute verschilscores en de procentuele afnames in angstniveau vóór en na de behandeling werden geanalyseerd om de effectiviteit van de behandeling te beoordelen.
Resultaten
In totaal werden 486 artikelen gevonden met de toegepaste zoekstrategie. Hiervan werden na het selectieproces uiteindelijk 22 artikelen (RCT’s) geïncludeerd. De procentuele afname in angstniveau varieerde bij VRET van 19.27% tot 68.05% en bij CBT van 12.85% tot 47.03%. Gemiddeld was de afname voor VRET 37.93% (korte termijn) en 48.50% (lange termijn), voor CBT respectievelijk 30.07% en 35.41%. De absolute verschilscores voor VRET varieerden van 2.10 tot 31.10 en voor CBT van 0.35 tot 34.56, afhankelijk van de gebruikte vragenlijst. De artikelen hadden een redelijke tot goede methodologische kwaliteit.
Conclusie
Zowel Virtual Reality Exposure Therapie als conventionele exposure therapie zijn effectieve behandelmethoden voor het verminderen van tandartsangst. Virtual Reality Exposure Therapie (VRET) lijkt, door een grotere afname in angstniveau op korte en lange termijn, effectiever dan conventionele therapie in het verminderen van tandartsangst bij volwassenen.
Discussie
De effectiviteit van VRET in de tandheelkunde is weinig onderzocht. Dit blijkt ook uit de ongelijke verdeling van de geïncludeerde artikelen in dit onderzoek: acht over VR exposure therapie en veertien over conventionele exposure therapie.
De resultaten van dit literatuuronderzoek komen overeen met onderzoeken naar VRET bij andere niet-tandheelkunde angststoornissen. VR-therapie werkt waarschijnlijk effectiever omdat de behandeling een laagdrempelige, veilige en stapsgewijze benadering heeft. De angst kan eerst naar een lager niveau worden gebracht in een virtuele wereld, alvorens de patiënt in vivo wordt blootgesteld aan de angst-stimulus. De virtuele wereld is niet reëel, waardoor de angst-stimulus mogelijk als minder bedreigend wordt beschouwd. Hierdoor kan de patiënt makkelijker inzien dat de angstgedachten irrationeel zijn. Bovendien biedt het gebruik van VR de mogelijkheid om uiteenlopende angstopwekkende situaties te simuleren passend bij de individuele angsthiërarchie van de patiënt.
Een opvallende bevinding is dat VRET via smartphones, computers of VR-brillen toegepast kan worden. Dit vergroot de toegankelijkheid voor patiënten en maakt het zelfs mogelijk om thuis te oefenen met blootstelling aan angst-stimuli.
Virtual Reality (VR) is een veelbelovend hulpmiddel, dat in de toekomst vaker toegepast kan worden in de behandeling van tandartsangst.
Bekijk de 4 genomineerde scripties