Initatieven mondzorg jeugd

Wat kun je als tandarts, naast je werk aan de stoel natuurlijk, doen om meer kinderen te laten opgroeien met een gaaf gebit? Op deze pagina verzamelt de KNMT verschillende landelijke, regionale en lokale voorlichtings- en aanverwante initiatieven om de mondgezondheid van de jeugd te verbeteren. Bij elk initiatief staan doel, inhoud en resultaten beschreven, wie de aanbieder is en waar meer informatie is te vinden.
kinderspel-campagne

Landelijke initiatieven

Kies voor tanden

DoelOver langere tijd monitoren van de mondgezondheid van de jeugd.
InhoudPeriodiek epidemiologisch onderzoek onder 5-, 11-, 17- en 24-jarigen, respectievelijk 8-, 14- en 20-jarigen in vier gemeenten in Nederland, te weten Alphen aan den Rijn, Den Bosch, Gouda en Breda. Met een klinisch deel (gebitsgezondheid) en een sociaal-wetenschappelijk deel (mondgezondheidsgedrag).
 
ResultatenRapportages van TNO en een Signalement Mondzorg. De onderzoeken geven een beeld van de ontwikkeling van de mondgezondheid van jeugdigen in Nederland, naar sociaal-economische achtergrond (SES). Laatst verschenen in 2018. Uit dat onderzoek kwam naar voren dat de mondgezondheid van de 5-jarigen in de afgelopen jaren is verbeterd. Van de andere toen onderzochte leeftijdsgroepen (11-, 17- en 23-jarigen) was
de mondgezondheid echter gestagneerd of zelfs verslechterd. Verder zijn in alle leeftijdscategorieën verschillen gevonden tussen de hoge en lage SES-groep, waarbij laatstgenoemde groep een slechtere mondgezondheid heeft. Ook valt op dat jeugdigen met een migratie-achtergrond een slechtere mondgezondheid en tandheelkundig gedrag hebben. Daarnaast baart de sterke toename van (erosieve) gebitsslijtage zorgen: een
vijfde van de 17-jarigen en ruim de helft van de 23-jarigen vertoont slijtage tot in het tandbeen.
Gestart1987
Uitvoerder/aanbiederTNO, de laatste jaren in opdracht van Zorginstituut Nederland.
Voor wieOverheid en andere stakeholders.
Informatiehttps://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/roadmaps/youth/mondzorg-jeugd/
Opmerking: dit onderzoek wordt niet meer vervolgd.

Gigagaaf

DoelVerbetering van de mondgezondheid van jonge kinderen en verkleinen van sociaal-economische verschillen daarin. 
InhoudInterventie-onderzoek, gericht op baby’s en peuters vanaf 6 maanden en de ouders, in de regio Groningen. Consultatiebureaus verwijzen alle ouders met kinderen van zes maanden actief naar de mondzorgpraktijk. Daar wordt de begeleiding van de ouders afgestemd op wat individueel nodig is.
 
ResultatenEvaluatie verwacht in 2022/2023.
Gestart2017
Uitvoerder/aanbiederTNO, in samenwerking met RUG en Erasmus Universiteit en met mondzorgpraktijken in Oost-Groningen, Jeugdtandzorg West in Den Haag, zeventien mondzorgpraktijken in Groningen/Drenthe en in totaal dertien consultatiebureaus in deze regio’s. 
Voor wieOp basis van resultaten bredere toepassing op consultatiebureaus en in mondzorgpraktijken.
Informatiehttps://www.tno.nl/nl/aandachtsgebieden/gezond-leven/roadmaps/youth/mondzorg-jeugd/

Gezonde peutermonden

DoelVerbetering van de mondgezondheid van jonge kinderen en verkleinen van sociaal-economische verschillen daarin. 
InhoudInterventie-onderzoek, gericht op baby’s en peuters vanaf 6 maanden en de ouders, dat wordt uitgevoerd in Amsterdam, Utrecht, Tiel, Culemborg, Den Bosch en Tilburg. Op in totaal negen consultatiebureaus is vanuit tandartspraktijken een mondhygiënist (mondzorgcoach) aanwezig. Tijdens de reguliere consultatiebureaubezoeken geeft deze op de individuele ouders afgestemde voorlichting over de mondzorg van aan baby’s en peuters. Met toepassing van de Gewoon Gaaf-methode. Gestreefd wordt naar de inclusie van 400 kinderen in het onderzoek.
ResultatenMomenteel loopt een ‘clinical trial’, de tussentijdse resultaten zijn volgens de onderzoekers ‘veelbelovend’. Resultaten worden verwacht in 2022/2023.
Gestart2017
Uitvoerder/aanbiederHogeschool Utrecht, in samenwerking met verschillende partners, waaronder KNMT, NVM, IK, en NVvK en met mondzorgpraktijken in enkele regio’s.
Voor wieOp basis van resultaten bredere toepassing op consultatiebureaus en in mondzorgpraktijken.
Informatiehttps://husite.nl/gezonde-peutermonden/

Gewoon Gaaf

DoelVoorkomen van cariës bij kinderen van jongs af aan.
InhoudPreventiestrategie, gericht op jeugdigen van 0 tot 18 jaar en de ouders. Gebaseerd op de Non-Operative Caries Treatment and Prevention (NOCTP)-methode. Ouders en kinderen wordt getoond wat de eigen invloed is op het ontstaan en vooral het voorkomen van cariës. De tandarts/mondhygiënist maakt een individuele risico-inschatting, bepaalt de controletermijn en de eventuele interventies. Ondersteuning beschikbaar in de vorm van stappenplannen voor de verschillende leeftijdsgroepen, een patiëntenfolder, voorlichtingsfilmpjes, etc. Bij dit programma kunnen ‘jokers’ worden ingezet van Johnny Joker (zie verderop in dit overzicht).
ResultatenNiet bekend is of Gewoon Gaaf wordt geëvalueerd.
GestartNiet bekend.
Uitvoerder/aanbiederLandelijk, in mondzorgpraktijken die zich hebben aangemeld, volgens globale telling op de website inmiddels een kleine 400.
Voor wieMondzorgpraktijken
Informatiehttps://www.gewoon-gaaf.nl/

Een gezond gebit is kinderspel!

DoelBewerkstelligen dat ouders zich (meer) bewust worden van het belang van een goede mondzorg en tandartsbezoek van jongs af aan en hiermee bijdragen aan ‘een mondgezonde generatie’. 
InhoudPubliekscampagne met een test over zelfzorg voor het gebit en zes tips die ouders helpen om het gebit van hun kind cariësvrij te houden. Verder wordt onder de aandacht gebracht dat bezoek aan de tandarts voor kinderen wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Voor tandartsen zijn allerlei materialen beschikbaar die ze rechtenvrij kunnen gebruiken, van een landingspagina op de website van de praktijk tot campagneposters tot voorbeelden van posts op social media. 
ResultatenNog geen.
GestartWereldmondgezondheidsdag 2021
Uitvoerder/aanbiederKNMT, met ondersteuning door de NVvK. 
Voor wieMondzorgpraktijken, jeugdgezondheidszorg, Voedselbanken 
Informatiehttps://www.knmt.nl/kinderspel

Glansje

DoelStimuleren van goed mondzorggedrag (en algemeen gezondheidsgedrag) bij kinderen door het aan te spreken in hun eigen belevingswereld. 
Inhoud

‘Compleet’ communicatie- en preventieproject , gericht op kinderen vanaf het eerste tandje tot 9 jaar en op hun omgeving , zoals ouders en scholen. Leden van een tandheelkundig team geven uitleg over een goede mondgezondheid, beperken van voedingsmomenten en poetsen. Het concept maakt ook gebruik van (mondzorg)sprookjes (voor 4 tot 9 jarigen) en bevat de (gratis) poetsapp van ‘De Avonturen van Glansje & Tom’. Verder omvat Glansje preventiekits, een poetsinstructie en -diploma, een voedingsregistratieboekje en brochures over ‘angst voor de tandarts’ en banners. Mondzorgverleners kunnen toegang krijgen tot het dashboard van een app voor ouders, waarbij een individuele score kan worden gerelateerd aan cariësrisico (via de NOCTP-methode). Mondzorgprofessionals geven deze kit bij elke controle/preventie-afspraak aan een kind cadeau als aanmoediging voor goed mondzorggedrag. Voor de gewenste aanvang van het tandartsbezoek wordt op de website nog de leeftijd van 2 jaar gehanteerd.

Voor scholen en kinderdagverblijven is een digi-lespakket beschikbaar.

Sinds december 2020 wordt het magazine “kind en tand”, dat zich richt op preventie vanaf het eerste tandje, uitgebracht door Glansje

Resultaten

Het concept was in 2016 onderdeel van een afstudeerscriptie van twee mondhygiënisten. Uit een enquête onder 71 ouders kwam naar voren dat de app gebruiksvriendelijk is voor ouders en kinderen. Ook vinden de meeste ouders het een goed hulpmiddel om hun kinderen te stimuleren tot poetsen en om ze bewuster te maken. 
Maar of de app bijdraagt aan een gedragsverandering is minder duidelijk. Zo was 30% van de ouders het oneens met de stelling “mijn kind is vaker gaan poetsen sinds het gebruik van de app” en oordeelde 52% hierover neutraal. Verder was 44% het oneens met de  stelling: “sinds het gebruik van de app heeft mijn kind minder eet-en drinkmomenten” en was 43% neutraal hierover. 

De uitkomsten van dit onderzoek moeten met enige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd vanwege de lage respons en de mogelijke selectiebias bij het samenstellen van de steekproef. Zo zijn bijvoorbeeld niet goed Nederlands sprekende ouders niet uitgenodigd voor het onderzoek. 
 

Gestart2017
Uitvoerder/aanbiederOntwikkeld door mondzorgprofessionals, pedagogen en communicatiespecialisten. Aangeboden door Dental Union en JTV mondzorg voor kids.
Voor wieMondzorgpraktijken, basisscholen, kinderdagverblijven. 
Informatiehttps://glansje.nl/ en https://www.dentalunion.com/glansje/

Hou je mond gezond!

DoelTerugdringen van cariës en tanderosie bij jonge kinderen door het bevorderen van het tandartsbezoek en het bewustzijn van eigen invloed op mondgezondheid.   
InhoudOnderwijsproject, gericht op peuters, basisschoolkinderen en de ouders. Geven van poetslessen door tandartsen en mondhygiënisten op peuterspeelzalen en basisscholen, eventueel ook in de mondzorgpraktijk. Lesideeën, materialen en poetskoffers zijn hiervoor beschikbaar. Bij dit programma kunnen ‘jokers’ worden ingezet van Johnny Joker.  
ResultatenRuim 3.000 vrijwilligers en vele duizenden leerkrachten gaven in ruim 30.000 schoolklassen een poetsles aan meer dan 900.000 kinderen
Gestart2009
Uitvoerder/aanbiederIvoren Kruis. Erkend door project Gezonde School. 
Voor wieBasisscholen, leerkrachten, tandartsen, mondhygiënisten, zij krijgen 1 KRT- c.q. KRM-punt voor een gegeven les.
Informatiehttps://www.houjemondgezond.nl/het-project/  en https://sub.gezondeschool.nl/po/interventies-primair-onderwijs

Johnny Joker

DoelHet verbeteren van het gezondheidsgedrag van jonge kinderen, waaronder mondzorggedrag. 
InhoudJohnny Joker staat voor ‘happy & healthy kids’. Het project omvat allerlei aspecten van gezond gedrag waarbij ervan wordt uitgegaan dat het aanleren daarvan niet vroeg genoeg kan beginnen. De boodschap wordt gebracht in verhaaltjes die aansluiten bij de belevingswereld van kinderen, de zogenoemde ‘entertainment education’. Voor mondzorgpraktijken (de ‘Johnny’s Poetssalon’) zijn diverse materialen beschikbaar om het bezoek aan de tandarts leuker te maken, voor kinderen vanaf de doorbraak van het eerste tandje. Via tools wordt de invoering van de NOCTP-methode ondersteund. Het programma sluit aan bij mondzorgpraktijken die werken met Gewoon Gaaf  en bij basisscholen die meedoen aan de poetslessen van Hou je Mond Gezond!
ResultatenDe onderzoekslijn van het programma is ondergebracht bij de afdeling Communicatie en Beïnvloeding aan de Radboud Universiteit, Faculteit Letteren. In 2015 heeft een student Communicatie- en Informatiewetenschappen haar masterscriptie gewijd aan het programma en daarbij gekeken naar de overdracht van de boodschap ‘tandenpoetsen  op kinderen in groep 1/2 van de basisschool. Verder wordt op de website van Johnny Joker melding gemaakt van verschillende trials en effectmetingen in mondzorgpraktijken. 
Gestart2013
Uitvoerder/aanbiederJohnny Joker
Voor wieMondzorgpraktijken
Informatiehttps://www.johnnyjoker.com

Mondmaatje/Dental Coach

DoelHet begeleiden van de mondzorgprofessional en de patiënt in het stimuleren tot dagelijks gezond mondgedrag, middels bewezen gedragsinterventietechnieken en praktische tools.  
Inhoud

Een tweeledig tandheelkundig interactief E-health preventieprogramma waarmee een oplossing wordt geboden voor allerlei praktische zaken bij het motiveren van patiënten, het optimaliseren van de dagelijkse mondhygiëne en het verhogen van de therapietrouw.

et programma is begonnen als een rager, poets en kennisapp (MondMaatje december 2017) en bestaat uit twee delen: 1. Een programma op de computer van de zorgverlener (betaald) en 2. een app voor de mobiele telefoon van de patiënt (gratis). In het dashboard op de computer kan de zorgverlener diverse zaken invullen of individuele documenten koppelen die daarna zichtbaar worden voor de patiënt in de app. Omgekeerd kan de patiënt ook zelf zaken invullen in de app, die zichtbaar worden in het dashboard van de zorgverlener. Hierdoor kan individueel ingestelde e-health worden toegepast. Het prgramma bevat tevens een implantaatpaspoort en een medicatie-spoel-wekker.

Om het gebruik voor jonge deelnemers extra aantrekkelijk te maken, is het mogelijk om de achtergrond van het gebitsdiagram in te stellen en bestaat er een poetstimer in monstervorm. Daarnaast kunnen begeleidingsberichten bij orthodontie behandelingen bij jonge patiënten worden ingesteld en kan een poets-selfie worden gemaakt.

De app is beschikbaar in 2 talen: Nederlands en Engels.

Het programma is ontwikkeld met in acht neming met de AVG regelgeving.

In de eerste helft van 2021 zal het programma worden uitgebreid met een module “motivational interviewing” en beeldbellen.

ResultatenDe app is onderzocht door de opleidingen mondzorgkunde uit Utrecht en Amsterdam en volgens de initiatiefnemers bruikbaar in de cariologie, kindertandheelkunde, implantologie, orthodontie en de parodontologie. Dental coach zou bruikbaar zijn in de ondersteuning van interventies als Gewoon Gaaf. Het aantal gebruikers is groeiende.
Gestart2017
Uitvoerder/aanbiederDental Coach
Voor wieMondzorgpraktijken en patiënten in de leeftijd van 8 tot 85 jaar
Informatiewww.dentalcoach.app of de kennisclip op youtube: https://youtu.be/prfvAmMqUng&t=1

Uitblinkers

DoelPreventie van cariës bij kinderen
 Voor ouders van twee- tot tienjarige kinderen is een gespreksmethodiek voor mondzorgverleners ontworpen, die is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Dit onderzoek toont aan dat opvoeding, ouder-kind interacties en het functioneren van het gezin belangrijk zijn bij het poetsgedrag van kinderen. Er wordt allereerst gebruik gemaakt van effectieve gesprekstechnieken uit de gezondheidspsychologie. De gespreksmethodiek bestaat daarnaast uit vier fases: 1) en 2) het in beeld brengen van barrières die ouders ervaren bij het tweemaal daags tandenpoetsen bij hun kind, en 3) en 4) het gezamenlijk bespreken van een aanpak om deze barrières weg te nemen. Hierbij worden opvoedkundige leerprincipes toegepast. De interventie biedt een toolkit met kaarten en een script ter ondersteuning van de gespreksmethodiek. Er worden daarnaast tools ontwikkeld waar ouders thuis mee aan de slag kunnen. 
De Uitblinkersinterventie is ontwikkeld door een werkgroep van deskundigen op het gebied van kindertandheelkunde, public health, ontwikkelingspsychologie en gedragstherapie. 
Resultaten

In een pilotonderzoek is de haalbaarheid van de interventie getoetst. Zowel zorgverleners als ouders zijn zeer positief. Verder melden mondzorgverleners een prettiger en gelijkwaardig contact met ouders, meer plezier in het werk en ouders die zich inzetten voor een schonere mond, zonder zich veroordeeld te voelen. Momenteel wordt gezocht naar financiering voor vervolgonderzoek, waarbij de effectiviteit verder kan worden getoetst. 

Binnenkort wordt een nieuw onderzoek gestart met het gebruik van de methodiek in de praktijk. Hier kunnen mondzorgpraktijken zich voor inschrijven. Een deel van het team wordt dan getraind in het uitvoeren van de methodiek. De praktijken koppelen dan gegevens terug over de patiënten zij begeleiden. 

Uitblinkers is uitgeroepen tot preventieproject van het jaar in 2020 en 2021.

Gestartjanuari 2018
Uitvoering/aanbiederMondzorgverleners, training is mogelijk via Stichting Blinkers
Voor wieKinderen van 2-10 jaar
Informatiewww.stichtingblinkers.nl/nascholing of m.lenters@acta.nl

 

De mondzorg in actie voor een mondgezonde generatie

Regionale en lokale initiatieven

FlevoTand (Flevoland)

DoelHet monitoren van de gebitssituatie van kinderen in de basisschoolleeftijd. 
InhoudOp basisscholen in gemeenten in de provincie Flevoland worden de gebitten van kinderen in groep 2 en in groep 7 beoordeeld op zichtbare cariës, vullingen en kiezen die vanwege cariës zijn getrokken. Vooraf wordt hiervoor toestemming gevraagd van de ouders. Het onderzoek wordt uitgevoerd door de tandheelkundig preventief medewerker (TPM) van GGD Flevoland, deze doet dit met behulp van een ledlamp en een mondspiegeltje. Genoteerd wordt of het gebit gaaf is en of er zichtbare gaatjes en/of vullingen aanwezig zijn. Hierbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen melk- en blijvend gebit.
Resultaten

In schooljaar 2018-2019 is het onderzoek gedaan bij in totaal 389 kinderen van tien basisscholen in de gemeente Lelystad, 157 (66%) in groep 2 en 132 (34%) in groep 7. Van deze kinderen had 71% (69% in groep 2 en 74% in groep 7) naar het oordeel van de TPM'er een gaaf gebit, dat wil zeggen zonder zichtbare vullingen, cariës en getrokken kiezen vanwege cariës. Verder is bij 83% geen cariës waargenomen en had 10% twee of meer gaatjes.

Tussen 2012 en 2019 was het percentage leerlingen met een gaaf gebit vrijwel gelijk gebleven. De variatie tussen de basisscholen was groot (van 84% tot 52%). Scholen die onder het gemiddelde scoren, krijgen voor het volgende schooljaar het aanbod van diverse voorlichtingsactiviteiten om de mondgezondheid te helpen verbeteren.

Eerdere onderzoeken zijn gedaan onder meer gedaan in Almere Buiten en Haven (2019), Almere Stad (2015), Noordoostpolder (2018), Urk (2016), Dronten (2014) Zeewolde (2013).  

Gestart1995
Uitvoerder/aanbiederGGD Flevoland. FlevoTand is sinds 1987 een samenwerkingsverband van tandartsen, mondhygiënisten, thuiszorgorganisaties en GGD Flevoland. Zie ook regionale overlegstructuren. 
Voor wieBasisscholen. 
Informatiehttps://www.eengezonderflevoland.nl/leefstijl/mondgezondheid/

Met zes maanden naar de tandarts (Haaglanden)

DoelBewerkstelligen dat kinderen bij doorbraak van het eerste tandje naar de tandarts gaan.  
InhoudOuders van kinderen van 6 maanden krijgen op het consultatiebureau een kaartje met het advies om met het kind naar de tandarts te gaan. Hiermee wordt het Basisadvies cariëspreventie van het Ivoren Kruis gevolg. De tekst op het kaartje luidt: ‘vanaf het eerste tandje naar de tandarts’.
ResultatenEen medewerker van de GGD spreekt van een ‘goede respons’, er zijn echter (nog) geen uitkomsten bekend van effectmetingen. Er zijn enkele resultaten bekend van evaluaties van eerdere soortgelijke projecten.
GestartOnbekend
Uitvoerder/aanbiederGGD Haaglanden.
Voor wieConsultatiebureaus, mondzorgpraktijken. 
InformatieAl langer bestond in verschillende vormen oproep- c.q. verwijssystemen om tandartsbezoek bij ouders van jonge kinderen te stimuleren. De GGD Den Haag is hiermee rond 1991 gestart. Op basis van een uitdraai van het bevolkingsregister kregen ouders van kinderen rond 2 jaar een oproepkaart (in drie talen) waarop het belang van tandartsbezoek vanaf 2 jaar werd uitgelegd. Met de oproepkaart konden ouders hun kind aanmelden bij de tandarts, deze stuurde de kaart terug naar de GGD. In 1999 initieerde de GGD Twente een vergelijkbaar systeem Iedereen naar de tandarts, mede met subsidie van VWS. Later volgden de GGDen in Drenthe (Met twee jaar naar de tandarts, 2005), Groningen (2006), Noord Holland (2006), Noord- en Midden-Limburg (2006-2009), Gelre-IJssel (2008), Midden Nederland (2010), Friesland (2011),  en Zaanstreek Waterland (2012).

Tandje extra! (Friesland)

Doel  Vergroten van het bewustzijn van het belang van goede mondverzorging en tandartsbezoek bij ouders van jonge kinderen die het consultatiebureau bezoeken. Voor de gewenste aanvang van het tandartsbezoek wordt nog de leeftijd van 2 jaar gehanteerd.  
InhoudTijdens de reguliere consultatiebureaubezoeken rond de 2e verjaardag van het kind krijgen ouders van een jeugdverpleegkundige voorlichting over mondgezondheid en advies over tandenpoetsen, voedingsgewoonten en tandartsbezoek. Hiervoor is vijf minuten extra tijd ingepland. Verder is gezorgd voor eenduidige informatie vanuit het consultatiebureau, kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en mondzorgpraktijken.
ResultatenNiet bekend.
Gestart2011, het initiatief liep tot 1 januari 2020, het is nog niet bekend of het wordt voortgezet, de GGD is hiermee bezig.
Uitvoerder/aanbiederAfdeling JGZ van de GGD Fryslân, in samenwerking met De Friesland.
Voor wieOuders van jonge kinderen rond de 2 jaar, kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. Mondzorgpraktijken indirect, via het consultatiebureau.
InformatieGeen nadere informatie bekend.

Schalkwijk zet de tanden erin! (Kennemerland)

DoelBereiken dat kinderen met een lage SES eerder, directer en sneller bij de tandarts komen door verwijzing vanuit de JGZ naar de mondzorgpraktijk.
InhoudHet betreft een pilot in een wijk met veel gezinnen met lage SES en een migratieachtergrond. Jeugdverpleegkundigen en jeugdartsen van het consultatiebureau adviseren ouders hun kind mee te nemen naar hun eigen tandarts vanaf doorbraak van de eerste tandje. Dit is conform het Basisadvies Cariëspreventie van het Ivoren Kruis. Ouders die geen eigen tandarts hebben of die angst hebben voor de tandarts, kunnen terecht bij Poetz Jeugdzorg (tot 4 jaar). Dit is een tweedelijns praktijk voor kindertandheelkunde waar kinderen worden behandeld met gebitsproblematiek, maar ook kinderen met angst en gedragsproblemen. Als de ouders zelf geen actie ondernemen, neemt Poetz Jeugdzorg contact met hen op. Er wordt gewerkt volgens de methode Gewoon Gaaf. De zorgverleners in de praktijk hebben voor de pilot een training van TNO gekregen in het omgaan met kinderen vanaf 6 maanden. 
ResultatenBlijkens een nieuwsbrief van twee jeugdartsen steeg in de pilotwijk het tandartsbezoek tussen 2017 bij de 2-jarigen van 20% naar 41% en bij de 3-jarigen van 39% naar 58%. Bij de JGZ Kennemerland is de intentie om dit project uit te bereiden naar de andere consultatiebureaus in het werkgebied.
Gestart2018
Uitvoerder/aanbiederJGZ Kennemerland, in samenwerking met Poetz Jeugdmondzorg. (JGZ Kennemerland is de uitvoerende organisatie voor de JGZ 0-4 jaar. Dit is een andere organisatie dan de GGD Kennemerland)
Voor wieMondzorgpraktijken indirect, via het consultatiebureau.
Informatiehttps://www.haarlemsweekblad.nl/deeljenieuws/nieuws/129737/schalkwijk-zet-de-tanden-erin-501814

Mijn eerste tandarts (Amsterdam)

DoelVoorkomen van problemen in het kindergebit van heel jongs af aan. 
InhoudKinderkliniek binnen ACTA. Voor kinderen die zijn verwezen door het consultatiebureau, de kinderarts, of de reguliere tandarts, maar er is ook vrije inloop. De behandelfilosofie is gebaseerd op het Gewoon Gaaf-principe, de zorgverleners zijn getraind in motivational interviewing en gedragsveranderingstechnieken van het health action promotion approach (HAPA). Preventie door middel van (lifestyle)coaching, aangepast aan het gezin. Veel aandacht voor angstpreventie. Eventuele curatie gebeurt door een kindertandarts. Ook voorlichting voor zwangeren en voorlichtingsbijeenkomsten voor consultatiebureau-medewerkers en tandartsen over mondgezondheid van kinderen van 0 tot 4 jaar.
ResultatenNiet bekend. MET werkt mee aan epidemiologisch effectonderzoek. 
GestartNiet bekend.
Uitvoerder/aanbiederMET, in samenwerking met GGD Amsterdam (consultatiebureaus).
Voor wieJonge kinderen en hun ouders, consultatiebureaus, tandartsen.
Informatiehttps://www.acta.nl/nl/over/afdelingen-secties-vakgebieden/kindertandheelkunde/patienten/mijn-eerste-tandarts/index.aspx

Alle tandjes tellen mee (Leiden)

DoelBereiken dat jonge kinderen eerder naar de tandarts gaan. 
InhoudOproepen aan ouders via een flyer, met hulp bij het zoeken van een mondzorgpraktijk.
ResultatenNiet bekend.
GestartNiet bekend.
Uitvoerder/aanbiederCentrum voor Jeugd en Gezin Leiden, in samenwerking met de Leidse tandartsenkring en met Zorgverzekeraar Zorg en Zekerheid.
Voor wieMondzorgpraktijken in Leiden.
Informatiehttps://www.cjgleiden.nl/shownews.asp?nws_id=5222

Poetsj (Amersfoort)

DoelBevordering van de mondgezondheid van kinderen in de basisschoolleeftijd.
InhoudProject op basisscholen in Amersfoort, in groep 3 en 4. Kinderen en hun ouders krijgen voorlichting over het belang van goede mondverzorging. Een Poetsj mondhygiënist(e) komt vier tot zes keer per jaar langs op school om de kinderen individuele poetsinstructie te geven. De ouders van de kinderen worden hierbij betrokken via een beveiligde individuele webpagina. Daar kunnen ze precies zien wat de resultaten van de poetsinstructie zijn en waar extra aandacht nodig is.
ResultatenNiet bekend, de GGD regio Utrecht doet onderzoek naar de effectiviteit van het Poetsj-project. 
Gestart2016
Uitvoerder/aanbiederStichting Oral Health and More. In samenwerking met de gemeenten Amersfoort en Soest, Zorgverzekeraar ONVZ en Infomedics (GGD regio Utrecht doet de evaluatie)
Voor wieScholen, gemeenten.
Informatiehttps://www.poetsj.nl/over-ons/

Trammelant in Tandenland (o.a. Amsterdam)

DoelBereiken bij jonge kinderen van een 10%-verbetering van poetsen (frequentie 2x per dag, duur, napoetsen), maximaal zeven eet- en drinkmomenten per dag en tandartsbezoek twee keer per jaar.
InhoudOnderwijsprogramma voor groep 1 tot en met 4 en de ouders, ook voor SBO. Een groep krijgt een prentenboek en verspreid over het jaar drie animatiefilmpjes. Verder zijn stickers, kleurplaten, poetsdiploma’s beschikbaar, een handleiding en een reminder voor de leerkracht beschikbaar, een herinneringsbrief voor de ouders en een tekst voor schoolkrant en/of schoolwebsite en persmateriaal en een app. En er is een draaiboek beschikbaar voor inpassen in het lesjaar. 
ResultatenIn 2011 is een positief effect op poetsgedrag gemeten, zij het statistisch niet significant. 
GestartNiet bekend
Uitvoerder/aanbiederOntwikkeld door de GGD Amsterdam, inmiddels wordt het door 19 GGD-en (re)actief aangeboden, volgens website Trammelant (bij snelle check bij enkele GGDen was het overigens niet vinden op betreffende websites). Het programma is erkend door Gezonde school.
Voor wieBasisscholen, leerkrachten. 
Informatiehttps://trammelantintandenland.nl/?page=home en https://sub.gezondeschool.nl/po/interventies-primair-onderwijs

De Poetsbus (Noord-Holland)

DoelHet verbeteren c.q. goed houden van de mondgezondheid van kinderen, door het verbeteren van de kennis bij kinderen en ouders over leefgewoonten en mondzorg. 
InhoudInstelling voor jeugdtandverzorging, met de focus op preventie, gebaseerd op de richtlijn Mondzorg voor jeugdigen (KNMT, 2012). Er zijn folders beschikbaar voor aanstaande ouders (via verloskundigen), er wordt voorlichting gegeven op het centrum Jeugd en Gezin in Oudorp. Hiervoor zijn ook diverse voorlichtingsfilms beschikbaar voor de verschillende leeftijdsgroepen. De Poetsbus benadert kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en basisscholen in Noord-Holland. Na schriftelijke toestemming van de ouders/verzorgers worden de kinderen individueel uitgenodigd in de Poetsbus, wordt de zorgbehoefte vastgesteld en wordt preventieve voorlichting en poetsinstructie gegeven. Dit wordt gedaan door mondhygiënisten. Alle bevindingen worden vastgelegd met een mondcamera (zonder röntgenstraling) en aan de ouders en de tandarts gemeld. Er wordt gestreefd naar een goede samenwerking met de tandartsen. Er worden geen interventies gedaan. 
ResultatenEen groot aantal deelnemende basisscholen in Noord-Holland. Er zijn geen resultaten bekend van eventuele effectmetingen.  
Gestart2011
Uitvoerder/aanbiederDe Poetsbus (JTV), in samenwerking met de GGD Hollands Noorden. Het initiatief is erkend door Gezonde school en wordt gesponsord door Elmex, OralB, Henry Schein en TePe. 
Voor wieKinderdagverblijven, peuterspeelzalen en basisscholen.
Informatiehttps://www.poetsbus.nl/  en https://www.gezondeschool.nl/nieuws/nieuw-erkende-gezonde-school-activiteit-poetsbus

Kidspreventieplan (via Fresh tandartsen)

DoelMeer aandacht besteden aan voorlichting en preventie en hiermee de kans op cariës en tandvleesontstekingen bij kinderen verkleinen.
InhoudEen preventiemethode voor kinderen van 0 tot 18 jaar en de ouders/verzorgers, die ouder en kind laat zien wat de eigen invloed is op het ontstaan en vooral het voorkomen van cariës. Vanaf de doorbraak van het eerste tandje is de mondzorgverlener de ‘coach’, die samen met ouders en het kind bepalen wat nodig is om het gebit gezond te houden.  Al in de babyfase worden adviezen gegeven over voedingsgedrag en over meenemen van het kind naar de mondzorgpraktijk vanaf het eerste jaar. Vanaf 2 jaar worden daar bij de kinderen de controles uitgevoerd, vanaf de doorbraak van de blijvende kiezen wordt gestart met fluoridebehandeling, vanaf 6 jaar worden op indicatie röntgenfoto’s gemaakt.  
ResultatenNiet bekend
GestartNiet bekend
Uitvoerder/aanbiederTandartsketen Fresh Tandartsen
Voor wieMondzorgpraktijken, volgens de website zijn er nu elf aangesloten.  
Informatiehttps://www.kidspreventieplan.nl/

Arnhems Preventieplan (Arnhem)

DoelVerbeteren van het tandartsbezoek door jonge kinderen in Arnhem.
Inhoud

Vanuit de gemeente wordt een oproep gedaan aan ouders wier kinderen 1 jaar worden, om de mondzorgpraktijk te gaan bezoeken. Verder heeft initiatiefnemer Trentelman (JTV Mondzorg voor Kids)  heeft aan zorgverzekeraar Menzis verzocht om ter ondersteuning hiervan ouders een brief te sturen over het belang van mondzorg vanaf de doorbraak van het eerste tandje. Uit de administratie van de verzekeraar blijkt dat van de kinderen tot 18 jaar in Arnhem er ruim 5.000 (een vijfde) niet naar de tandarts gaan.  Met name zijn  dat de kinderen in wijken met een lage SES. Menzis stuurde al ouders alle ouders zes maanden na de geboorte van hun kind een brief met een tandenborstel. Ook op de consultatiebureaus wordt hierover actief voorlichting gegeven. Er wordt gewerkt aan een goede informatieverstrekking vanuit de sociale wijkteams, onder andere via een postercampagne.

Verder werd door de gemeenteraad  bepleit om vanuit basisscholen een haal- en brengservice naar de tandarts op te zetten. Een wethouder heeft de GGD/VGGM gevraagd om hierin de regie te nemen en basisscholen hiervoor te motiveren. JTV Mondzorg voor Kids gaat dit opzetten. In een later stadium wordt gedacht aan een bus die langs de scholen gaat. 

ResultatenNog niet bekend
Gestart2020
Uitvoerder/aanbiederJTV Mondzorg voor Kids (tandarts Raoul Trentelman), gemeente Arnhem, GGD/VGGM, in samenwerking met de opleiding Mondzorgkunde (Hogeschool Arnhem/Nijmegen) en het Radboud UMC.  
Voor wieMondzorgpraktijk, basisscholen. 
Informatiehttps://arnhem.pvda.nl/nieuws/mondzorg-voor-kinderen/ en https://www.gelderlander.nl/arnhem/arnhem-haalt-alles-uit-de-kast-voor-betere-gebitten-van-kinderen~af123954 en https://www.linkedin.com/pulse/meer-samenwerking-het-belang-van-mondgezondheid-bij-raoul-trentelman/

Friese tandenpoetsweek/Noordelijke tandenpoetsweek

DoelBereiken dat basisschoolkinderen aandacht hebben voor tanden poetsen, dat de basis is van een goede mondgezondheid 
Inhoud

In de eerste week van november wordt de Friese Tandenpoetsweek georganiseerd. Een project waarbij 3e jaars-studenten aan de opleiding tandartsassistent op basisscholen poetslessen geven van zo’n 45 minuten, aan kinderen in groep 3/4 en in groep 7/8. Hierbij wordt tevens aandacht besteed aan voeding. Na afloop krijgen de kinderen de poetsinstructie en een tandenborstel mee en informatie voor de ouders.

In de provincie Groningen wordt een vergelijkbaar initiatief (De Noordelijke tandenpoetsweek) verzorgd door de opleiding Mondzorgkunde van het CTM/UMCG. Het initiatief komt voor uit de Landelijke tandenpoetsweek vanuit het NIGZ.

ResultatenDe Friese Tandenpoetsweek is 7 jaar op rij georganiseerd. Met de editie in 2019 zijn inderdaad rond de 1600 leerlingen bereikt.
GestartDe eerste editie van de Friese Tandenpoetsweek was in 2014. 
Uitvoerder/aanbiederDe GGD Fryslân, en de GGD Groningen, uitvoering door ROC studenten (provincie Friesland)/ Mondzorgkunde van het CTM/UMCG (Groningen)
Voor wieBasisscholen
Informatiehttps://www.ggdfryslan.nl/professionals/scholen/mondgezondheid/

CSI-kidslab (Amersfoort)

DoelVoorlichting en educatie over alles dat met de mond te maken heeft
Inhoud

Het eerste laboratorium voor kinderen in Nederland dat zich richt op educatie over alles dat met de mond te maken heeft. Op een actieve en leerzame manier komen verschillende onderwerpen aan bod zoals voedingsgewoonten, suikerhoudende dranken, bacterien in de mond

Kinderen kunnen tevens een eigen smaak tandpasta ontwikkelen en krijgen poetsles.

Het initiatief richt zich op scholen en gezinnen. Het programma is geschikt voor kinderen in de hoogste groepen van het basisonderwijs.

Een bezoek aan het CSI-kidslaboratorium duurt ongeveer 1.5 tot 2 uur.

De kosten voor een bezoek aan het CSI-kids laboratorium worden gedekt vanuit de basisverzekering. Hierdoor zijn er geen kosten verbonden aan een bezoek aan het CSI-kids laboratorium. Wel worden enkele gegevens van de kinderen gevraagd om het bezoek te kunnen declareren bij de verzekering. 

ResultatenDe effecten van het CSI-kidslaboratorium zijn niet gemeten. Wel merken de initiatiefnemers dat ook ouders geïnteresseerd en gemotiveerd raken  hun kinderen beter bijstaan en bewuster omgaan met voeding/consumptie. Daarnaast ervaren de initiators bijkomende voordelen als dat angstige kinderen minder angstig zijn. Ditzelfde geldt voor angstige ouders. Ouders die argwanend waren naar tandartsen, hebben meer vertrouwen 
GestartOnbekend
Uitvoerder/aanbiederMondgezondheidscentrum Amersfoort
Voor wieHet CSI-kids laboratorium richt zich op gezinnen en scholen. Het programma is geschikt voor kinderen in uit de groepen 7 en 8 van de basisschool. 
Informatie

Meer informatie is te vinden op de website: https://www.mondgezondheidscentrumamersfoort.nl/csi-kids-laboratorium/

of in de informatiefolder (pdf)

Toothcamp (diverse steden)

DoelInformeren van pre-pubers (11- en 12-jarigen) en hun ouders over mondgezondheid en mondzorg. 
InhoudGratis toegankelijk event voor kinderen in groep 8 van de basisschool. Met ruim dertig stands, theater en muziek, waar op speelse wijze informatie wordt gegeven. Met opstellingen om zelf proefjes te doen om meer over mondgezondheid te leren. Voor de scholen is ook een creatief lesprogramma beschikbaar. 
Resultaten

De organisatie had in het voorjaar van 2020 drie events gepland van tenminste vier events in 2020, maar onduidelijk is of deze alle zijn doorgegaan, gezien de coronacrisis. Andere events in 2020 staan gepland, maar waar en wanneer is niet duidelijk. Hetzelfde geldt voor het bezoek en de effecten ervan. Wel  is in de afgelopen jaren waar mogelijk aandacht gezocht in de media, onder andere in het Nederlands Tandartsenblad en via een filmpje in ‘Bits en Bites’ van de KNMT.

Verder is in 2019 samenwerking gezocht met de Kidsfabriek, een gratis evenement in Ulft, waar kinderen workshops kunnen volgen op gebieden als sport, spel, techniek en cultuur en waar in de Mondhoek workshops gegeven over mondgezondheid door mondhygiënisten, tandartsen, preventieassistenten en studenten mondzorgkunde.

Gestart2014
Uitvoerder/aanbiederToothcamp, met ondersteuning van onder andere de KNMT en de NVM en diverse mondzorgpraktijken. 
Voor wieBasisscholen en mondzorgpraktijken, deze kunnen een basisschool uitnodigen. 
Informatiehttps://www.toothcamp.nl/

Kidsfabriek: de Mondhoek

DoelHet verbeteren van de preventieve mondverzorging. 
InhoudDe Kidsfabriek is een gratis, non-commercieel evenement voor kinderen in de Achterhoek waar allerlei activiteiten voor kinderen worden aangeboden op het terrein van sport, spel, theater, ambacht, kunst en wetenschap. Sinds 2013 is er ook een Mondhoek ingericht, waarin een mondhygiënist poetsles geeft met behulp van disclosingtabletjes en vragen beantwoordt. Daarnaast zijn er andere activiteiten als een quiz of samen rappen in de mondhoek te vinden. De laatste jaren werken ook tandartsen en tandartsassistenten mee en studenten van de opleiding Mondzorgkunde. In 2019 kwam naast de mondhoek ook Toothcamp naar de Kidsfabriek. Momenteel wordt gekeken of en hoe de samenwerking tussen Toothcamp en de Mondhoek uitgebreid kan worden.
Resultaten

De effecten van de mondhoek zijn niet echt gemeten. Wel zijn ouders en kinderen ondervraagd over ervaringen met de mondhoek.

De onderzoekers trokken de conclusie dat deelname aan public health initiatieven als de Kidsfabriek de kennis van ouders en kinderen kan vergroten en hen kan aanzetten tot betere zelfzorg op het gebied van de mondgezondheid

Het volledige artikel is te vinden op: https://www.spoh-arts.com/wp-content/uploads/ACJ-2018-Kidsfabriek-p22-25.pdf

GestartSinds 2013 
Uitvoerder/aanbieder

De Mondhoek in de Kidsfabriek is intellectueel eigendom van Lieneke Jorna. Ben je geïnteresseerd neem dan contact op: Lieneke_Jorna@hetnet.nl.

De Mondhoek in de Kidsfabriek wordt ondersteund door de KNMT en de NVM.

Voor wieKinderen in de basisschoolleeftijd. 
Informatiehttps://www.dentalinfo.nl/kennis/communicatie-patient/kidsfabriek-was-een-groot-feest/ en https://www.dentalinfo.nl/kennis/communicatie-patient/mondhoek-en-toothcamp-werken-samen-op-kidsfabriek/ 

Klassikaal fluoridespoelen (Groningen, Haaglanden)

DoelVerbeteren van de mondgezondheid van basisschoolkinderen. 
InhoudBij klassikaal fluoride spoelen worden in de klas bekertjes met fluoridespoelvloeistof uitdeelt, waarna de kinderen gedurende één minuut gezamenlijk spoelen. Daarna spugen de kinderen de vloeistof uit in het plastic bekertje.
ResultatenHet effect van dit specifieke, lokale initiatief is niet bekend/niet geëvalueerd. Uit onderzoek blijkt wel dat het collectief of klassikaal fluoridespoelen voor risicogroepen de cariësincidentie positief beïnvloedt. Voor het bepalen van tandheelkundige risicogroepen kan de landelijke SE-score voor scholen gebruikt worden. Een score tussen de 183-200 werd in een onderzoek aangemerkt als tandheelkundige risicogroep.
GestartNiet bekend
Uitvoerder/aanbiederVerschillende GGD'en, onder andere gebeurt het nog in Groningen en Haaglanden en mogelijk ook in Amsterdam. 
Voor wieBasisscholen
Informatie 

Ken je nog een inititiatief om de jeugdmondgezondheid te bevorderen? Laat het ons weten!

Ontbreekt er nog een inspirerend initiatief dat erop gericht is om kinderen met een gaaf gebit op te laten groeien? Een project dat mondzorgprofessionals of jgz-zorgverleners kan ondersteunen? Geef het door en we vullen het overzicht aan.

Geef jouw jeugd-initiatief door

Op de hoogte blijven? Abonneer je op de speciale nieuwsbrief van de KNMT.

Abonneren nieuwsbrief mondzorg en jeugd

Heb je nog vragen? Neem contact op via jeugd@knmt.nl.

jeugd en kinderen

JGZ instelling zoeken

Vul de 4 cijfers van een postcode in: