Bevlogen aan het werk, maar hoe?
Energie, vitaliteit, toewijding en helemaal opgaan in je werk. Elementen die staan voor bevlogenheid. Volgens Wilmar Schaufeli, hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie, wordt bevlogenheid over het algemeen positief geassocieerd met gezondheid: je slaapt goed, voelt je goed en hebt minder cardiovasculair risico.
Bevlogen tandartsen zijn ook succesvoller dan andere tandartsen, bleek al uit onderzoek in Finland onder 7.000 tandartsen. Deze tandartsen waren veel innovatiever en financieel succesvoller, aldus Schaufeli, die zich aan de universiteiten van Utrecht en Leuven heeft gespecialiseerd in burnout en bevlogenheid in het werk.
Hij was betrokken bij het Bezielingsonderzoek 2017 van de Vereniging voor Arts & Auto (VvAA), dat voor het derde achtereenvolgende jaar werd uitgevoerd onder zorgprofessionals. Hierin kwam de tandarts er goed van af qua bezieling, een term die als synoniem voor bevlogenheid kan worden beschouwd.
Lichte stijging bezieling bij tandartsen
Uit het VvAA-onderzoek kwam naar voren dat 27,7 procent van de tandartsen in 2017 bezield is. Alleen fysiotherapeuten scoren met 30,5 procent hoger. Het laagst scoren huisartsen en apothekers, van wie zo’n 14 procent bezield is. Gemiddeld is 21,8 procent van alle zorgprofessionals bezield. Dit is een lichte stijging ten opzicht van 2014 en 2015, wat ook geldt voor tandartsen. Het overgrote deel van hen – 58,4 procent in 2017 – behoort tot de middengroep: ze zijn gemiddeld productief, presteren voldoende, maar blinken niet uit. De resterende tandartsen – 13,9 procent – kampt met burnout-klachten. Zij presteren ondermaats en vallen vaker en langer uit.
Bevlogen werkbeleving
Het beeld dat tandartsen goed scoren op bevlogenheid, is niet nieuw. In 2005 stelde sociaal psycholoog Hans te Brake het bijvoorbeeld ook al vast in zijn promotieonderzoek 'Burnout and job engagement in dentistry' (pdf), dat hij uitvoerde bij Movir onder 950 tandartsen. Te Brake ging na welke factoren het meest samenhangen met de bevlogenheid van een tandarts. Daaruit kwam naar voren dat tandartsen die aangeven in hoge mate hart te hebben voor het vak en gemotiveerd worden vanuit een idealisme, de meeste kans hebben om daadwerkelijk bevlogen te raken. Ook het hebben van plezier op de werkvloer, het kunnen praten met collega’s en het hebben van contacten met patiënten, levert een bevlogen werkbeleving op, aldus de Movir-onderzoeker.
Zeven factoren van invloed op bezieling
Het recente VvAA-bezielingonderzoek onderscheidt zeven factoren die sterk van invloed zijn op de mate bezieling of bevlogenheid van de tandarts.
- De meest positieve factor is het hebben van leer- en ontwikkelingsmogelijkheden,
- gevolgd door trots kunnen zijn op je werk
- en de mate waarin het werk bij je past.
- Ook het krijgen van waardering bevordert de bevlogenheid,
- net als de mate waarin je kunt beslissen over je werk en de arbeidsomstandigheden.
- Er komen twee factoren naar voren die de bevlogenheid van tandartsen negatief beïnvloeden. Dat zijn de emotionele dissonantie ofwel de mate waarin iemand op het werk zijn emoties moet onderdrukken,
- en de juridisering van het vak, bijvoorbeeld de angst dat een patiënt een klacht tegen je indient.
Bevlogenheid geen risicofactor voor burn-out
Naast werkgerelateerde zaken die de bevlogenheid kunnen beïnvloeden, zijn er ook persoonlijke componenten die een rol spelen, aldus Schaufeli. Zo zullen mensen die emotioneel niet zo stabiel zijn of weinig zelfvertrouwen hebben, minder snel bevlogen zijn en eerder burnoutklachten ontwikkelen. Ook pessimistisch zijn is niet goed voor bevlogenheid.
De geregeld geuite gedachte dat bevlogenheid een risicofactor is voor het krijgen van een burnout, berust volgens Schaufeli op een misvatting. Die ontstaat doordat bevlogenheid en workaholisme vaak door elkaar worden gehaald. Het gaat in beide gevallen weliswaar over hardwerkende mensen, alleen werken bevlogen mensen hard omdat ze intrinsiek gemotiveerd zijn, terwijl workaholics niet anders kunnen. Ze weten niet van ophouden en zijn vaak obsessioneel met hun werk bezig. En juist dat kan tot een burnout leiden.
Negeer signalen niet
In dit verband raadt de hoogleraar tandartsen aan om signalen die erop duiden dat het niet goed met je gaat, niet te negeren. Dus luister goed naar jezelf en doe er ook wat aan, raadt hij aan. Praat er bijvoorbeeld met collega’s over of ga op zoek naar andere uitdagingen in het werk: “Je moet zorgen voor zinvolle invulling daarvan.” Mocht dit op een bepaald moment niet lukken, dan kun je ook compensatie zoeken in een hobby, aldus de hoogleraar. “Maar probeer te voorkomen dat je uit het arbeidsproces raakt, want het is moeilijk om er weer in terug te keren.”
Wat draagt positief bij aan de bevlogenheid van een tandarts?
In volgorde van belangrijkheid zijn dat:
- Voldoende leer- en ontwikkelingsmogelijkheden.
- Trots kunnen zijn op je werk.
- Werk hebben dat bij je past.
- Het krijgen van waardering.
- De mogelijkheid hebben om te beslissen over je werk en werkomstandigheden.
Wat belemmert de bevlogenheid van een tandarts?
- 1. Emotionele dissonantie: de mate waarin iemand op het werk zijn emoties moet onderdrukken.
- 2. Juridisering van het vak: bijvoorbeeld de angst dat er een klacht tegen je wordt ingediend.
Dit artikel verscheen in het Nederlands tandartsenblad van 24 november 2017.
