AI in de mondzorg: veel enthousiasme, nog geen revolutie
“AI draagt bij aan makkelijke en betere communicatie met de patiënt”. Dat vindt Casper Bots, die in zijn praktijk in Bunschoten ruim een halfjaar gebruikmaakt van AI om röntgenfoto’s te beoordelen op de aanwezigheid van cariës. Dit doet hij ook in een praktijk in het Engelse Liverpool waar hij geregeld werkt.
De AI-software die daar wordt gebruikt, detecteert cariës op bitewings en laat deze met kleuren op de foto zien. Dit maakt het voor de patiënt meteen duidelijk waar de cariës zit, aldus Bots. “Het zorgt ervoor dat de acceptatie van de diagnose beter is en je mensen nog beter kunt motiveren voor de mondhygiëne.”
Mensen nog beter motiveren voor de mondhygiëne
De AI-beelden geven de patiënt een gevoel van objectiviteit en dat werkt positief uit op de relatie met de patiënt.
Ook is AI altijd fris en fit, zegt Bots. Het heeft geen last van vermoeidheid die kan leiden tot een foutieve interpretatie. Daarnaast levert de AI-software goed bruikbare informatie voor de behandelaar door in verschillende kleuren te laten zien waar sprake is van matige randaansluitingen, waar tandsteen zit en wat de afstand is van de glazuur- en/of cementgrens tot het kaakbot.
Dat neemt echter niet weg dat Bots niet blindelings op AI vertrouwt, maar altijd kritisch blijft. Het is een aanvullend systeem: hij beoordeelt altijd eerst zelf de röntgenopnames alvorens er AI op los te laten.
Diagnostiek en planning en administratieve processen
Momenteel zijn er twee gebieden waarop AI zich in de mondzorg ontwikkelt: diagnostiek en planning en administratieve processen. Volgens Erwin Berkhout, hoogleraar Orale Radiologie, Beeldvorming en Digitale Tandheelkunde aan ACTA, zijn er op het vlak van diagnostiek en planning al de nodige AI-toepassingen die door ‘early adopters’ – zoals Bots – worden gebruikt.
Echter, het loopt met AI nog niet zo’n vaart omdat de mondzorg een redelijk analoog en klein vakgebied is. Dit heeft namelijk als nadeel dat er weinig beeldmateriaal is om de AI-systemen te trainen. Voor het veel voorkomende cariës is er voldoende materiaal, maar voor zeldzame aandoeningen – zoals op het gebied van botpathologie – wordt AI trainen al lastiger.
Het zal dus nog wel even duren eer ook zeldzame afwijkingen met AI betrouwbaar gedetecteerd kunnen worden. Berkhout verwacht althans binnen 2 tot 3 jaar geen grote veranderingen op het gebied van AI in de diagnostiek. Hij ziet overigens wel dat momenteel hard wordt gewerkt aan slimmere AI-algoritmes om software sneller te trainen op het herkennen van afwijkingen.
Automatisch een implantaat op de juiste plaats
Naast die voor diagnostiek is er ook al de nodige software op basis van AI om de tandarts te helpen bij de behandelplanning, zegt Berkhout. Zo is er software die met behulp van een intra-orale scan automatisch een implantaat op de juiste plaats in het bot kan plannen en een boormal kan maken. Dat werkt sneller en makkelijker voor de behandelaar.
Verder verwacht Berkhout dat AI zich op administratief gebied verder zal ontwikkelen. Bijvoorbeeld om het proces van verslaglegging en dossiervorming voor de tandarts te vereenvoudigen, maar ook om patiënten te woord te staan via een chatbot, die vragen kan beantwoorden en een afspraak kan inplannen. Een voorbeeld hiervan is chatbot Laura van de Oosterhoutse praktijk Kiesz.
Een toename van AI-relateerde toepassingen
Op de International Dental Schau (IDS), afgelopen maart in Keulen, waren er diverse producenten die claimden dat hun producten gebruik maken van AI. Althans, je kunt je afvragen of er echt wel zoveel AI aan te pas is gekomen, stelt Joerd van der Meer, tandarts en expert in AI en robotica in de mondzorg, die de IDS bezocht. Ondanks zijn twijfels constateerde hij in Keulen toch een toename van AI-relateerde toepassingen.
Er worden al de nodige AI-toepassingen door ‘early adopters’ gebruikt
Het zijn met name Chinese en Koreaanse bedrijven die hele op AI gebaseerde workflows aanbieden op het gebied van scannen, milling en printing. En er zijn aanbieders van röntgensoftware en implantaatplanningssoftware met AI (DentiqGuide).
Verder werden er op de IDS ook tal van robots gepresenteerd – waarin vaak ook AI zit – die handelingen van tandtechnici kunnen overnemen, zoals het maken van aligners (Voxeltek), het buigen van orthodontische draden (YOAT) en het laden en bedienen van millingmachines (XTCERA).
Van der Meer is ervan overtuigd dat AI en robotica steeds meer hun intrede zullen doen in de mondzorg en werkzaamheden aan de stoel kunnen overnemen. Hierbij sluit zeker de AI-gestuurde robot aan die onlangs werd gepresenteerd door de Harvard School of Dental Medicine en die in zeer korte tijd een element kan preparen en restaureren. En een robot die kan helpen bij de implantaatprocedure (zie filmpje).
Artificial intelligence op de Eindejaarsbijeenkomst
Wil je meer weten over dit onderwerp? Kom naar de Eindejaarsbijeenkomst van de KNMT op maandag 24 november. In de lezing van hoogleraar Digitale tandheelkunde Erwin Berkhout bekijken we hoe AI ons kan ondersteunen, onder andere in de röntgendiagnostiek. Maar ook: welke ethische, juridische en kwaliteitsaspecten moeten we bewaken bij deze opkomende technologie?
Beeldvormingspakketten maken er al gebruik van
Ook bij dental depot Plandent merkt men dat het aanbod van producten waarin AI wordt toegepast toeneemt. Volgens salesmanager Erik Baas gaat het met name om AI in CAD/ CAM- en röntgenapparatuur. Als voorbeeld geeft hij Pearl, een Amerikaans bedrijf dat een platform op basis van AI aanbiedt. De tandarts stuurt een foto in en ontvangt al na enkele seconden beelden retour met daarop een analyse van mogelijke issue, zoals cariës, slechte randaansluitingen en tandsteen. Beeldvormingspakketten van onder meer Exquiray, Visuray en Planmeca maken al gebruik van dit platform.
Met name Chinese en Koreaanse bedrijven die op AI gebaseerde workflows aanbieden
De Romexis-software van Planmeca heeft op basis van AI de optie om op een CBCT-opname automatisch de elementen te nummeren en de onder- en bovenkaak en de sinus en nervus maxillaris te bepalen. Vervolgens kan deze software helpen bij het bepalen van de juiste positie van het implantaat.
Een ander voorbeeld is de CBCT-scanner Viso van Planmeca. Die is met AI doorontwikkeld, waardoor heel scherpe beelden worden geleverd met weinig röntgenstraling. De scanner is vooral geschikt voor endo-opnames. Volgens Baas zijn gebruikers vaak laaiend enthousiast over deze de AI toepassingen. Toch verwacht hij dat AI voorlopig nog geen revolutie teweeg zal brengen in de mondzorg. “Veel tandartsen zijn nog wat sceptisch en willen eerst zien of het allemaal wel zo goed is.”
Gestart met het inbouwen van AI
Bij praktijkautomatiseerder Vertimart is men zelf met AI aan de slag gegaan. Zo is gestart met het inbouwen van AI in het softwarepakket Exquise NextGen. Dat biedt de mogelijkheid om röntgenfoto’s te analyseren, iets dat al door veel tandartsen wordt gebruikt. Het helpt bij het stellen van diagnoses en bespaart tijd, aldus verkoopmanager Sander Groot. Momenteel test men bij Vertimart ook andere AI-toepassingen binnen het softwarepakket.
Ook worden de mogelijkheden verkend om AI in te zetten voor ondersteuning van de administratie en om ten behoeve van de verslaglegging spraak in tekst om te zetten. Beide verkeren nu nog in de pilotfase. Alles overziend denkt Groot dat AI de mondzorg enorme kansen biedt. Zeker nu door de toenemende zorgvraag de druk op tandartsen hoog is, kan AI-technologie helpen de werkdruk en administratieve lasten te verlagen. Zo kan de tandarts zich weer richten op het leveren van zorg.
Schending van de Europese privacywetgeving als nadeel
Aan het gebruik van AI in de mondzorg kleven natuurlijk ook nadelen. Zo ziet Berkhout schending van de Europese privacywetgeving als nadeel wanneer beelden en behandelplanningen met patiëntgegevens naar servers buiten Europa worden gestuurd. Om die reden heeft het Amerikaanse Pearl een server in Ierland geplaatst. “Als tandarts moet je dus goed opletten dat je niet zomaar patiëntengegevens verstuurt. Daar moet je wel eerst toestemming voor vragen aan de patiënt.”
En volgens Baas is een ander nadeel dat een tandarts gemakzuchtig wordt en te veel leunt op de informatie vanuit de AI-software. Het is daarom zaak dat een tandarts zelf blijft indiceren en erop let dat AI niet iets over het hoofd heeft gezien of fout heeft geïnterpreteerd.
Het zal tijd kosten voordat AI meer prominent aanwezig is
Al met al, hoewel het tijd zal kosten voordat AI meer prominent aanwezig is in de mondzorgpraktijk, is er zeker al enthousiasme over de huidige en toekomstige mogelijkheden om taken over te nemen. “Hierdoor kan de tandarts doen waarin hij het verschil kan maken, namelijk verbinding maken met de patiënt en oprechte interesse en empathie tonen”, concludeert Bots.
Verantwoord omgaan met AI in 7 stappen
Hoe pas je kunstmatige intelligentie eigenlijk op een effectieve en verantwoorde manier toe in je praktijk? In het NICTIZ-rapport ‘AI-systemen tegen registratielast’, uit mei 2025, worden zeven stappen genoemd:.
- Bepaal het probleem en het doel. Wat is het probleem dat je met AI wilt oplossen? Begin niet bij de techniek, maar bij de (eind) gebruiker. Wat is het doel? Een doel kan bijvoorbeeld zijn om het vastleggen van informatie eenvoudiger te maken door gebruik te maken van spraakgestuurd rapporteren of betere patiëntenvoorlichting middels cariësdetectiesoftware.
- Zorg niet alleen voor kennis bij jezelf als (praktijk)eigenaar maar ook bij de medewerkers. Zorg dat die voldoende digitaal vaardig zijn en AI-geletterd. Dat betekent dat de medewerkers die binnen of namens de praktijk AI-systemen gebruiken voldoende kennis, vaardigheden en begrip moeten hebben om AI op een verantwoorde manier in te zetten.
- Zorg op basis van voldoende kennis over AI voor draagvlak binnen de praktijk door met de medewerkers gesprekken te voeren die (mogelijke) zorgen over AI bij hen wegnemen en duidelijk te maken hoe AI hun werk leuker kan maken en echt kan ondersteunen. De acceptatie wordt mogelijk versneld als de AI-toepassing specifiek is en een probleem oplost dat als urgent wordt beschouwd.
- Betrek de (eind)gebruikers. Niet alleen bij het ontwerp van de AI-toepassing, maar ook bij de implementatie en de evaluatie is het van belang om de ervaring en mening van de eindgebruiker te betrekken.
- Zorg voor aansluiting met het elektronisch patiëntendossier (EPD). Als de AI-toepassing gebruikt gaat worden voor registratieprocessen – bijvoorbeeld voor het vastleggen van de PPS-score – zorg dan voor een goede aansluiting met het EPD. Betrek daarom ook tijdig de leverancier van je Tandarts Informatie Systeem (TIS) bij een project.
- Denk ook na over een aantal ethische vraagstukken met betrekking tot de mogelijke toepassing van AI: privacy, veiligheid, duurzaamheid, betrouwbaarheid… Met name als patiëntengegevens zijn betrokken, moet privacywetgeving in acht worden genomen.
- Maak een goede kosten-batenanalyse. Wat zijn de verwachte kosten van AI en wegen die op tegen de verwachte baten? Wat kost bijvoorbeeld een AI-cariësdetectieprogramma en wat levert het jou als gebruiker op.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in NT/Dentz 05/2025
