facebook

Beklaagdenbank: Verklaring zonder toestemming verstrekt

Evert Berkel
5 minuten
Klachtenregeling
Als een patiënt om medische gegevens vraagt, is het niet de bedoeling daar een medische verklaring aan toe te voegen. Gebeurt dit wel, dan worden de regels overschreden, oordeelt het RTG Den Haag in een klachtzaak over dit onderwerp.

Klacht

In 2016 heeft klager de fabrikant van zijn medicatie tegen astma aansprakelijk gesteld voor de tandcariës die bij klager is ontstaan in de kinderjaren. Met toestemming van klager, vastgelegd in een toestemmingsverklaring, heeft de fabrikant medische gegevens bij klagers tandarts opgevraagd. Deze zijn in een schriftelijke verklaring verstrekt door de chef de clinique van de praktijk.

Volgens klager had zijn tandarts deze verklaring zelf moeten opstellen. De chef de clinique heeft hem nooit behandeld, waardoor de zonder klagers toestemming opgestelde en verstrekte verklaring onjuiste gegevens bevat.

Overwegingen

In de praktijk waar de tandarts werkt, is het beleid dat de chef de clinique klachten en andere zaken zelfstandig afhandelt tenzij informatie van de desbetreffende behandelaar noodzakelijk is. De chef de clinique heeft gemeend dat de klacht door haar kon worden afgedaan zodat de tandarts de brief nooit heeft gezien. Het kan de tandarts dan ook niet kwalijk worden genomen dat hij nooit heeft gereageerd.

Waar het gaat om het verstrekken van de medische gegevens door de chef de clinique in plaats van door de tandarts zelf, baseert het RTG zich op de indertijd geldende KNMG-richtlijn ‘Omgaan met medische gegevens’, omdat de KNMT zo’n specifieke richtlijn niet heeft. In die KNMG-richtlijn wordt afgeraden dat behandelend artsen geneeskundige verklaringen afgeven ten behoeve van eigen patiënten. Onder een geneeskundige verklaring wordt in die Richtlijn verstaan een schriftelijke verklaring die:

  • door een arts is opgesteld ten behoeve van een patiënt die onder behandeling van die arts staat of stond;  
  • die een op medische gegevens gebaseerd waardeoordeel over de patiënt en diens gezondheidstoestand bevat en
  • een ander belang dient dan behandeling of begeleiding.

De reden dat het afgeven van een schriftelijke verklaring in de hiervoor bedoelde zin wordt afgeraden is, dat het bij zo’n verklaring vaak om een belang van de patiënt

gaat dat buiten de deskundigheid en verantwoordelijkheid van de arts ligt en een ander doel dient dan de behandeling of begeleiding. Zo’n verklaring kan dan worden opgesteld op basis van ‘indrukken’ van de arts of patiënt en niet op basis van medisch-inhoudelijke argumenten. De genoemde richtlijn vormt de belichaming van ongeschreven, voor alle BIG-ingeschreven beroepsbeoefenaren geldende regels.

Deze strekken er niet alleen toe rolverwarring en belangenconflicten te voorkomen in de relatie tussen de hulpverlener en de patiënt of cliënt, maar strekken ook ertoe te voorkomen dat een behandelend arts of andere beroepsbeoefenaar een oordeel over zijn patiënt of cliënt geeft waaraan in het maatschappelijk verkeer een op zijn professionaliteit en expertise berustend gezag wordt toegekend, terwijl de neutraliteit en objectiviteit van dat oordeel als gevolg van de bestaande behandel- en vertrouwensrelatie onvoldoende zijn gewaarborgd. In dit licht moet de door klager gegeven toestemming worden bezien. Deze toestemming betreft alleen medische gegevens, klager geeft geen toestemming voor het afleggen van een medische verklaring of beoordeling. Volgens het RTG bevat de brief van de chef de clinique waardeoordelen over klager die niet een behandeldoel dienen.

De tandarts heeft deze brief onderschreven, waardoor hij de mening van de chef de clinique betreffende een causaal verband tussen cariës en het medicament tot de zijne heeft gemaakt en onderschreven. Daarmee heeft de tandarts gehandeld in strijd met de KNMG-richtlijn: hij had zich van een medische beoordeling als weergegeven in de brief, moeten onthouden. Hij heeft ook geen redenen aangegeven waarom hij van deze richtlijn zou mogen afwijken. Overigens heeft de wijze waarop de toestemmingsverklaring is geformuleerd mogelijk onduidelijkheid veroorzaakt omtrent de reikwijdte van deze verklaring. Dit had voor de tandarts aanleiding moeten zijn om bij klager na te gaan waarvoor hij exact toestemming had gegeven, alvorens hij de inhoudelijke medische beoordeling zou onderschrijven.

Beslissing

Het RTG verklaart de klacht gedeeltelijk gegrond en legt de tandarts een waarschuwing op.

Commentaar Mona de Vries Meijer

Als letselschadeadvocaat vraag ik met grote regelmaat medische informatie op bij de behandelaars van mijn cliënten. Zonder die informatie is het letsel niet te bewijzen en strandt de vordering. Medische informatie is dus een essentieel aspect bij een claim en de patiënt is afhankelijk van zijn behandelaar om die informatie te krijgen. Een patiënt moet altijd op de hoogte zijn van het doel van de aanvraag van informatie.

Dat doel moet uit de toestemming blijken. Bij twijfel kan de behandelaar bij de patiënt vragen wat de reikwijdte van de toestemming precies omvat. De toestemming hoeft de patiënt niet schriftelijk te geven, maar de behandelaar kan dat wel verlangen. Maak bij een mondeling verzoek altijd een notitie in de patiëntenkaart waaruit doel en reikwijdte blijken. Als behandelaar is het belangrijk om bij het verstrekken van medische gegevens bij de feiten te blijven.

Een diagnose is een feit en ook een medische onderbouwde prognose en behandeldoel mogen rustig worden verstrekt als de patiënt verzoekt om medische informatie. Soms is het verleidelijk om een waardeoordeel te geven. Soms wordt daar ook expliciet om gevraagd, zoals de farmaceut in deze casus. Dan is het zaak om op de hoede te zijn, want niet zelden bevalt dit oordeel de patiënt niet en een tuchtklacht zal dan gegrond zijn.

Het RTG verwijst bij gebrek aan een specifieke richtlijn voor tandartsen, naar de ten tijde van het opstellen van de verklaring geldende richtlijn van de KNMG. Die geldt voor alle BIG-geregistreerden. De strekking van die richtlijn is op het onderdeel Geneeskundige verklaring niet gewijzigd ten opzichte van de huidige versie, zodat de uitspraak nog steeds actueel is. De nieuwste richtlijn Omgaan met medische gegevens is met name uitgebreid met de verplichtingen die de Algemene Verordening Gegevensbescherming brengt.

Overigens zijn op de website van de KNMG nog veel meer praktische handleidingen voor medici te vinden die ook voor tandartsen zeer lezenswaardig zijn. Bijvoorbeeld de richtlijn Informed consent, de richtlijn Totstandkoming en beëindiging van de behandelovereenkomst, en ook de richtlijn De rechten van minderjarigen en van meerderjarige wilsonbekwame patiënten. Over al deze onderwerpen ben ik wel eens een gegronde klacht tegengekomen. Dit blijven lastige onderwerpen.

Deze rubriek bevat samenvattingen van uitspraken van de Centrale Klachtencommissie van de KNMT, de Regionale Tuchtcolleges en het Centraal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg en de Geschilleninstantie Mondzorg. Iedere samenvatting wordt van commentaar voorzien door een onafhankelijk deskundige. Mona de Vries-Meijer is letselschadeadvocaat en heeft tevens tandheelkunde gestudeerd (vrij doctoraal 1992).