Extractie van gezonde elementen: wat doe jij met die vraag?

Verschillende redenen voor extracties

Er zijn diverse redenen waarom een patiënt een of meer elementen wil laten extraheren. In de meeste gevallen gaat het om een tandheelkundige indicatie zoals caries profunda, een niet te restaureren element of ernstige parodontitis. Soms zijn er ook niet-tandheelkundige gronden om een gebitselement te verwijderen. Hierbij kan gedacht worden aan financiële, culturele of psychische redenen.

Tandartsfobie reden voor extractieverzoek

In die laatste categorie is een tandartsfobie waarschijnlijk de meest voorkomende reden. De patiënt vraagt dan om extractie met het idee zo van verdere tandheelkundige behandelingen af te zijn. Vaak is het voor tandartsen en mka-chirurgen lastig om te bepalen wat de beste aanpak is bij zo’n verzoek. Meegaan in het verzoek onder het mom van ‘de klant is koning’? Of weigeren, omdat het om een irreversibele behandeling gaat?

Herstel is kostbaar

Aan Michiel Lieshout, restauratief tandarts in Rotterdam, is vaker gevraagd om tanden en kiezen te verwijderen zonder dat daar een tandheelkundige of medische noodzaak voor was. “In de verwijspraktijk waar ik werk, zie ik wel eens patiënten die met een dramatisch gebit naar mij worden verwezen. Omdat herstel daarvan kostbaar is, vragen ze soms om alles te trekken voor een prothese. Ook zijn er families waarin het heel normaal is om op een bepaalde leeftijd alles voor een kunstgebit te laten trekken. Op dat soort verzoeken ga ik niet in. Ik ben er om tanden te redden en niet om ze te verwijderen. Ik bied wel alternatieven aan waarbij het eigen gebit behouden wordt.”

Ik ben er om tanden te redden en niet om ze te verwijderen. Ik bied wel alternatieven aan waarbij het eigen gebit behouden wordt.

Vanuit zijn interesse voor de relatie tussen (top)sport en mondgezondheid weet Lieshout dat er stromingen zijn die een behandeld gebitselement – bijvoorbeeld met een wortelkanaalbehandeling – koppelen aan een chronische spierblessure. “Er kan dan eerder besloten worden om het element te verwijderen om de blessure te voorkomen of te behandelen”, zegt hij. ”In de voetballerij worden om deze reden regelmatig verstandskiezen verwijderd. Ik heb er weinig bewijs voor kunnen vinden. Eigenlijk heb ik nog nooit een tand of kies getrokken om een niet tandheelkundige of medische reden. Wel heb ik ooit bij een patiënt met een onverklaarbare pijnklacht waarvan hij gek werd, een kies getrokken waarvan ik niet zeker wist of deze de oorzaak was van de pijnklacht. Deze patiënt heb ik daarna niet meer teruggezien.”

Theoretisch te restaureren

‘Primum non nocere’ was het eerste dat opkwam bij Arjen van den Dorpel, tandarts in Yerseke. “Nee, dat doen we hier niet! Maar er zit een diepere laag onder. Wat is dan eigenlijk ‘zonder noodzaak’? De indicatie verwijderen van gave premolaren bij ruimtegebrek en zonder meer verwijderen van M3’s is bijvoorbeeld fluïde gebleken.”

Aan de andere kant komt ook in 2019 af toe een patiënt langs met simpelweg een nul-budget en multipele gebitsproblemen, is Van den Dorpels ervaring. “Theoretisch te restaureren, maar de opties in de praktijk zijn beperkt. Om een ontstekingsvrije mond te bereiken, kan de tang dan uitkomst bieden. Soms met wonderlijke collaterale successen in de vorm van een vast arbeidscontract of een nieuwe relatie.”

Is de klant dan koning? Van den Dorpel: “Nee, geenszins, alle energie op preventie en behoud. Maar de zorgvraag van patiënt moet wel worden ingevuld! En als dat niet kan zoals het moet, dan moet het maar zoals het kan. Een ontstekingsvrije, schone, fraaie en functionele situatie is het doel en gelukkig vrijwel altijd haalbaar. Niet altijd met behoud van alle gebitselementen. Dus: verwijderen van gebitselementen zonder enige tandheelkundige indicatie? Nog nooit meegemaakt. Verwijderen na een pijnklacht terwijl behoud mogelijk is? Komt helaas nog steeds voor. Verwijderen met een culturele of aan Body Morphic Disorder grenzende zorgvraag? In Zeeland niet erg prevalent. Resumerend: it’s all in the eye of the beholder’. In de Zuid-Afrikaanse Westkaap bent u met ontbrekende bovenkaakincisieven helemaal trending.”

Ook Hans van Halem, tandarts in Maarssen, heeft ervaringen met patiënten die, zonder dat er een tandheelkundige of medische noodzaak voor is, om een extractie vragen. “Vaak is het vanwege de esthetiek, omdat men psychisch lijdt onder een slecht uitziend gebit, maar ook vanwege de financiën. Men denkt dan dat het opknappen van het gebit heel duur is omdat kronen en implantaten kostbaar zijn, of dat een behandeling lang duurt en pijnlijk is. Met een prothetische voorziening denken ze van al het gedoe af te zijn.”

Er is echter veel onwetendheid bij patiënten, aldus de Maarsense tandarts: “Men weet niet wat het betekent om gezonde tanden en kiezen te laten trekken. Ik probeer patiënten te motiveren hun eigen gebit te behouden, bijvoorbeeld door te adviseren naar een mondhygiënist te gaan of een goede aanvullende verzekering af te sluiten. En ik maak duidelijk dat je met composiet tegenwoordig veel kunt doen om het gebit op te knappen. En dat hoeft niet heel kostbaar te zijn.”

Ik probeer patiënten te motiveren hun eigen gebit te behouden, bijvoorbeeld door te adviseren naar een mondhygiënist te gaan of een goede aanvullende verzekering af te sluiten.

Vroeger – Van Halem praat over zo’n veertig jaar geleden – is hij weleens meegegaan met het verzoek om te extraheren. “Maar ik trek nu vrijwel nooit meer als daar geen tandheelkundige noodzaak voor is. Als tandarts ben je opgeleid om tanden en kiezen te behouden. Een gezonde tand of kies trekken doet altijd pijn, niet alleen bij de patiënt maar zeker ook bij mij als tandarts.” 

Dit is een geactualiseerde versie van een artikel dat eerder in het Nederlands Tandartsenblad verscheen.