facebook

COVID-19 en mondgezondheidsgedrag

De bachelorscriptie 'Het verband tussen de coronavirus (COVID-19) uitbraak enerzijds en de beleving en prioritering van mondgezondheid en mondgezondheidsgedrag van de Nederlandse bevolking anderzijds' van Chantal Dinh en Maxim Chan (Radbouduniversiteit) is een van de genomineerden voor de KNMT-GSK Bachelorscriptie Award 2021. In dit artikel vatten zij hun scriptie samen. Ook vertellen de Nijmeegse studenten over hun onderzoek en het belang ervan.
Coronavirus en mondgezondheid

Inleiding

De coronavirus-uitbraak heeft veel veranderd in Nederland. De pandemie heeft invloed op ons welbevinden en gedrag, dus ook op onze gezondheid en gezondheidsgedrag en naar verwachting ook op onze mondgezondheidsbeleving en -prioritering en mondgezondheidsgedrag. Zo maken mensen minder gebruik van gezondheidszorg door de coronavirus-uitbraak (Patiëntenfederatie, 2020) en ook van de mondzorg (Guo, Zhou, Liu & Tan, 2020). Hierdoor kunnen mondziekten ongezien blijven, waardoor de mondgezondheid achteruitgaat en de mondgezondheidsbeleving negatief beïnvloed wordt. Daarnaast kunnen mensen mondgezondheid en mondverzorging lager prioriteren. Hierdoor kunnen patiënten negatieve effecten van mondgezondheid mogelijk als minder negatief ervaren door bijvoorbeeld de klachten te bagatelliseren. De internationale bevinding dat pandemieën invloed kunnen hebben op (mond)gezondheidsgedrag, -beleving en -prioritering, leidt tot de vraag: Wat is het verband tussen de uitbraak van het coronavirus (COVID-19) enerzijds en de beleving en prioritering van mondgezondheid en mondgezondheidsgedrag van de Nederlandse bevolking anderzijds?

Onderzoeksopzet

Er is een surveyonderzoek gedaan waarbij enquêtes zijn afgenomen bij 200 mensen vanaf 18 jaar. Dit is gedaan in Breda en Veghel op plaatsen waar een representatief deel van de doelgroep komt, zoals verschillende winkelcentra.

In de enquête werd gevraagd naar:

  • Mondzorggedrag: intentie tot bezoek aan een mondzorgverlener bij ernstige klachten en lichte klachten op basis van de Likert-schaal en de reden waarom deze al dan niet is veranderd en poetsfrequentie en de reden waarom deze al dan niet is veranderd
  • Mondzorgbeleving: bevraagd aan de hand van de GOHAI-NL (General Oral Health Assessment Index) (Niesten, 2017)
  • Mondzorgprioritering: de verhouding van de prioritering van de mondgezondheid ten opzichte van de algemene gezondheid op basis van een 10 punts-schaal
  • Overige factoren: geslacht, leeftijd en eventuele (eerdere) COVID-19 besmetting

Bij de vragen aangaande het mondzorggedrag, de mondzorgbeleving en de mondzorgprioritering werd gevraagd naar twee antwoorden: een antwoord dat gold voor de periode voor de coronavirus-uitbraak en een antwoord dat gold voor de periode tijdens de coronavirus-uitbraak.

Resultaten en implicaties

Van de 200 respondenten was 45.5% man en 54.5% vrouw. De gemiddelde leeftijd was 37.8 jaar (SD = 16.6; bereik 18-79)

Om de verkregen data te analyseren is gebruik gemaakt van de gepaarde t-toets, de binomiale toets, kruistabellen en de Pearson chi-kwadraat toets. De resultaten van de eerdergenoemde onderdelen zijn weergegeven in tabel 1.

Vragen

Waarde voor

Waarde tijdens

P-waarde

“Als ik ernstige klachten (bijvoorbeeld matige tot zware pijn) heb, stel ik een bezoek aan een tandarts of mondhygiënist nog even uit.” (schaal 1 – 5) (a)

1.76 ± 1.06

2.11 ± 1.31

<.001

“Als ik lichte klachten (bijvoorbeeld een afgebroken tand, lichte pijn of ongemak) heb, stel ik een bezoek aan een tandarts of mondhygiënist nog even uit.” (schaal 1 – 5) (b)

2.36 ± 1.30

2.75 ± 1.44

<.001

“Hoe vaak poetst u uw tanden?” (c)

1.10 ± 0.302

1.09 ± 0.288

0.319

Mondgezondheidsbeleving (schaal 1 – 60) (d)

51.50 ± 6.09

52.40 ± 6.026

<.001

“Hoe belangrijk vindt u uw mondgezondheid in relatie tot uw algehele gezondheid?” (schaal 1 – 10) (e)

8.07 ± 1.26

8.06 ± 1.36

0.830

Tabel 1: Tabel van de resultaten met betrekking tot: uitstelgedrag (bij zware klachten en lichte klachten), poetsfrequentie, mondgezondheidsbeleving en mondgezondheidsprioritering. (a,b) Schaal van Likert: 1 wijst op niet/nauwelijks geneigd tot uitstellen en 5 tot zeer sterk geneigd tot uitstellen. (c) 1 wijst op 2x per dag of vaker poetsen en 2 wijst op minder dan 2x per dag poetsen. (d) GOHAI-score: 1 wijst op een slechte mondgezondheidsbeleving en 60 wijst op een goede mondgezondheidsbeleving. (e) 10-punts-schaal: 1 wijst op niet belangrijk en 10 wijst op zeer belangrijk

De gevonden resultaten laten een significant verband zien tussen de coronavirus-uitbraak en de mondgezondheidsbeleving en mondgezondheidsgedrag op het gebied van intentie tot bezoek aan een mondzorgverlener voor zowel lichte als zware klachten. De opvatting dat deze intentie is verminderd, is mogelijk deels te verklaren door een ander resultaat uit deze studie: een verbeterde mondgezondheidsbeleving tijdens de uitbraakperiode ten opzichte van daarvoor. Aan de andere kant is het maar de vraag of de mondgezondheidsbeleving daadwerkelijk beter is geworden. De gevonden verschillen waren klein en weerspiegelen wellicht eerder natuurlijke schommelingen in OHRQoL (Oral Health-Related Quality of Life). Door de mogelijkheid dat angstige mensen waarschijnlijk ondervertegenwoordigd zijn in deze studie vanwege de surveymethodiek, kan het zijn dat de mondgezondheidsbeleving positiever naar voren is gekomen tijdens de uitbraakperiode. Er is namelijk een duidelijke associatie gevonden tussen de mate van angst en cognities omtrent het corona-virus enerzijds en een verminderde OHRQoL (Raj Samuel, Srinivasan et al., 2020) en het zorgzoekende gedrag anderzijds (Lima et al., 2020; Compagnaro et al., 2020). Tot slot zijn voor poetsfrequentie, mondgezondheidsprioritering en de verbanden tussen geslacht, leeftijd en een eerdere COVID-19 besmetting met de gevonden verbanden, geen significante verschillen gevonden. Een onveranderde mondgezondheidsprioritering kan deels verklaard worden doordat er naar een verhouding tot de algehele gezondheid is gevraagd. Als de prioritering voor de algehele gezondheid ook daalt, zal deze verhouding niet veranderen. Deze daling zien we ook terug in het eerdergenoemde onderzoek van Patiëntenfederatie Nederland (2020).

Conclusie en aanbevelingen

De resultaten uit deze studie wijzen erop dat er een verband is tussen de coronavirus-uitbraak en de mondgezondheidsbeleving en de intentie tot bezoek aan een mondzorgverlener. Mondzorgverleners kunnen met verbeterd inzicht in COVID-gerelateerde veranderingen in mondgezondheidsgedrag en mondgezondheidsbeleving, de juiste mondzorg op maat leveren. Zo zouden ze individuele maatregelen kunnen nemen om de mondgezondheid te verbeteren en de mogelijke behoefte aan tandartsbezoeken aan huis of via online check-ups kunnen realiseren, inclusief het geven van advies. Voor de populatie die de tandarts niet bezoekt, zouden op mondgezondheidsgedrag gerichte voorlichtingscampagnes (buiten het advies van de tandarts om) kunnen helpen. Wanneer er niets gedaan wordt en er onder andere een verlaagde intentie tot een tandartsbezoek aanwezig is, kunnen mondziekten ongezien blijven en kunnen er op de lange termijn mogelijk schadelijke mondgezondheidseffecten optreden. Voor vervolgonderzoek kan er door middel van gerichte sampling een ‘angstiger’ deel van de populatie, dat nu mogelijk is gemist door de gebruikte surveymethodiek, worden bereikt. Voor het deel van de populatie dat helemaal niet online bereikbaar is, bijvoorbeeld (kwetsbare) ouderen, wordt aanbevolen contact op te nemen met mantelzorgers via organisaties zoals mantelzorgNL. Bovendien kan door de tandartsbezoekcijfers bij verschillende organisaties op te vragen, gekeken worden of er ook een daadwerkelijke daling in bezoekcijfers aanwezig is tijdens de uitbraakperiode. Daarnaast wordt aanbevolen de vraag naar prioritering voor mondgezondheid anders te stellen, waarbij er geen sprake is van verhoudingen (waardoor de prioritering van mondgezondheid onveranderd lijkt, terwijl dit niet het geval hoeft te zijn). Tot slot zou in vervolgonderzoek gebruik gemaakt kunnen worden van regressieanalyse technieken, waarbij alle denkbare relevante factoren opgenomen kunnen worden en de relatieve bijdrage aan het verband tussen de coronavirus-uitbraak en de vier onderzochte verbanden gemeten kan worden.

Breng je stem uit voor de publieksprijs!

Alle genomineerden voor de KNMT-GSK Bachelorscriptie Award 2021

Watch Maxim Chan en Chantal Dinh, genomineerden KNMT-GSK bachelorscriptie Award 2021 on YouTube.